Wandelen in de Eifel
Een veelzijdiger middelgebergte om te wandelen dan de Eifel vind je in Duitsland amper. Het wandelaanbod is dan ook immens, om het even of je verkiest door de weidse beukenwouden van het Nationaal Park Eifel te struinen, op avontuurlijke paden de zandsteenrotsen van de Teufelsschlucht te bedwingen of de diep ingesneden zijdalen van de Moezel te verkennen. En wie smelt niet meteen bij de blik in de maren, de ‘blauwe ogen van de Eifel’? In dit artikel beschrijven we alle deelregio's van de Eifel van noord naar zuid en west tot oost, inclusief goede standplaatsen.
Watersnoodramp
Dit artikel is geschreven voor de watersnoodramp in juli 2021. Vooral het Ahrdal is zwaar getroffen. De meeste wandelingen in de Eifel zijn nog mogelijk, maar enkele wandelpaden zijn zwaar beschadigd. Er wordt hard gewerkt aan herstel en omleidingen, zo is ons meegedeeld. Wij hebben onze info niet aangepast, maar informeer als je van plan bent te gaan naar de laatste stand van zaken.
Kwaliteitspaden
Grote delen van de Eifel zijn vandaag goed voor wandelaars ontsloten. En dat is in de eerste plaats de verdienste van de vereniging Eifelverein, die al sinds 1888 bestaat. De ‘Eifelvereniging’ staat niet alleen in voor het markeren en onderhoud van vele wandelroutes, maar publiceert ook regelmatig uitstekende wandelkaarten. Daarnaast worden op vele plaatsen wandelingen met een gids aangeboden, soms ook in het Nederlands.
Het wandelnetwerk van de Eifel omvat vandaag bijna 2.000 km. Daarvan zijn 1.100 km gecertificeerde wandelwegen. Vooral in de kwaliteit van de paden werd de laatste jaren stevig geïnvesteerd. Veel routes werden kritisch onder de loep genomen, enerverende trajecten (asfaltwegen, hinder door bosbouw, gevaarlijke wegkruisingen enz.) waar mogelijk geëlimineerd en vervangen door mooiere wegen (kronkelpaadjes, panoramawegen, kloofdalen…). Een inspanning die vruchten afwierp: vele wandelwegen werden met diverse kwaliteitslabels bekroond, zoals het ‘Deutsches Wandersiegel für Premiumwege’ of ‘Qualitätsweg Wanderbares Deutschland’. Deze gecertificeerde wandelwegen voeren over natuurpaden en langs typische landschappen en/of mooie uitzichtpunten. Ze zijn bovendien uitstekend gemarkeerd en beschikken over rustplaatsen op prachtige plekken.
Wandelen in Duitsland met SNP Natuurreizen
Wil je graag wandelen in Duitsland maar kun je wel wat hulp gebruiken bij het organiseren ervan? Bekijk dan het aanbod van SNP Natuurreizen.
Overnachten
Aan passende accommodatie geen gebrek in de Eifel. Het aanbod aan hotels, pensions, B&B’s, vakantiewoningen is immens.
Bedrijven waar wandelaars bijzonder welkom zijn, zijn herkenbaar aan het kwaliteitslabel ‘Qualitätsgastgeber Wanderbares Deutschland’. Voor wandelaars bieden ze diverse speciale voorzieningen, zoals een droogruimte voor kledij en schoenen, een stevig ontbijt, lunchpakketten, de mogelijkheid spontaan en voor één nacht te reserveren, informatie over wandelmogelijkheden in de omgeving, transport van/naar de wandelroutes, bagagetransport enz.
Ook campings vind je in de Eifel te kust en te keur. Vijf werden omwille van hun hoge standaard bekroond met het label ‘Gastgeber der Regionalmarke Eifel’.
Wandelgidsen en -kaarten over de Eifel
Bijzonder handig zijn de wandelkaarten uitgegeven door de Eifelverein.
Nationaal Park Eifel
Het Nationaal Park Eifel beslaat een oppervlakte van 110 km². Het strekt zich uit tussen de Rursee in het westen, Nideggen in het noorden, Kall in het oosten en België (Elsenborn) in het zuiden. Binnen de grenzen van het park liggen ook de Urftsee en het voormalige Belgische militaire oefenterrein Vogelsang.
Het nationale park werd in 2004 opgericht en biedt een toevluchtsoord voor ruim 930 planten- en diersoorten, daaronder zeldzame soorten zoals de wilde kat, de lynx en de zwarte ooievaar. Ook de wolf duikt sinds 2019 steeds vaker op in het gebied. Veel belang wordt gehecht aan de herintroductie van het beukenwoud, dat ooit de hele Eifel bedekte. Enerzijds gebeurt dat door het kappen van sparren. Anderzijds doet de natuur zelf een duit in het zakje: op sommige plaatsen rukken schorskevers de ongewenste sparren te lijf, ook de orkaan Kyrill, die in januari 2007 in een klap 50.000 bomen tegen de vlakte werkte, hielp in dat opzicht. Momenteel neemt het beukenwoud al ruim 12 % van het park in. Het nationale park Eifel geldt trouwens als ‘nationaal park in ontwikkeling’. Die status houdt in dat het park 30 jaar de tijd krijgt om zich te ontwikkelen, daarna moet ten minste 75 % van het gebied aan zijn lot kunnen worden overgelaten, d.w.z. dat de mens niet meer ingrijpt.
Het nationale park wordt ontsloten door een wandelnetwerk van 240 km. De Wildnis-Trail doorkruist het hele park in vier dagen. Voor informatie kun je in de eerste plaats terecht in het Nationaal Park-Centrum Eifel, het gloednieuwe bezoekerscentrum in het historische forum Vogelsang IP. Daarnaast telt het park vijf ‘Nationaal Park-poorten’, regionale informatiecentra gewijd aan specifieke aspecten van de natuur (levensaders van de natuur, geheimen van het bos, schatkamer natuur enz.).
Wandelen in de Noord-Eifel
Trekpleisters die je in de Noord-Eifel zeker niet mag missen zijn de stuwmeren van het Nationaal Park Eifel (hier kun je een wandeling mooi combineren met een boottocht), de ongerepte valleien van Roer en Zerkall, het romantische vakwerkdorp Monschau (een prima uitgangspunt voor tochten in de Hoge Venen), de beukenhagen van Höfen, het historische forum Vogelsang IP met het Nationaal Park-Centrum Eifel, de piepkleine burchtdorpjes Reifferscheid en Kronenburg, de stoere Wildenburg en het pittoreske vakwerkstadje Blankenheim.
In de lente lokt de bloei van de wilde narcis talloze bezoekers naar de beekdalen in het zuiden van de Rureifel. Liefhebbers van de oudheid moeten zeker een of meer etappes van de Römerkanal-Wanderweg in hun programma opnemen. Hoe de schrijvers Ernest Hemingway of Heinrich Böll het oorlogsgeweld aan den lijve ondervonden, ervaar je op een van de zeven ‘historische literaire wandelroutes’, uitgezet in de buurt van het door de oorlog zwaar geteisterde Hürtgenwald.
Gloednieuw zijn de EifelSpuren, een netwerk van 18 rondwandelingen, dat in 2020 werd ingehuldigd. Elk pad is gewijd aan een ander thema. De wandeling ‘water voor Keulen’ voert langs de sporen van het vermaarde Romeinse Eifelaquaduct, de wandeling ‘Westwall’ langs drakentanden, bunkers en andere relicten van de Tweede Wereldoorlog. En voor liefhebbers van de middeleeuwen is er bijvoorbeeld een tocht ‘in het spoor van de roofridders’.
Standplaatsen in de Noord-Eifel
De beste plekken om een meerdaagse wandeltocht te beginnen of te eindigen of om vanuit een vaste locatie te wandelen:
- Kornelimünster (begin Eifelsteig)
- Roetgen
- Monschau (wel erg toeristisch, vooral tijdens weekends)
- Höfen
- Rurberg
- Einruhr
- Heimbach (goed met de trein te bereiken)
- Nideggen (goed met de trein te bereiken)
- Hellenthal
- Gemünd
- Kall (goed met de trein te bereiken)
- Kronenburg
- Blankenheim (station in Blankenheim Wald, 5 km )
- Nettersheim (goed met de trein te bereiken)
- Bad Münstereifel (goed met de trein te bereiken)
Natuur- en geopark Vulkaaneifel
Het idee om in heel Europa landelijke gebieden te ontwikkelen door de oprichting van geoparken ontstond in 2000. Het Geopark Vulkaaneifel was een van de geoparken van het eerste uur. In 2010 werd het als Natuur- en Geopark Vulkaaneifel erkend, in 2015 als Unesco Global Geopark. In het natuur- en geopark werden talloze geo-themaroutes uitgezet, die met behulp van infoborden de geologische geschiedenis ontrafelen. Als voorbereiding is ook een bezoek aan een van de geo-musea aan te raden, die diverse aspecten van de geologie toelichten: het Vulkanhaus Strohn, het Eifel-Vulkanmuseum Daun, het Maarmuseum Manderscheid, het Naturkundemuseum Gerolstein, het Eisenmuseum Jünkerath en de Geologisch-Mineralogische Sammlung Hillesheim.
Wandelen in de Vulkaaneifel
De Vulkaaneifel is een van de populairste wandelgebieden van de Eifel. De voornaamste attractie zijn de vulkanen in het Natuur- en Geopark Vulkaneifel. Razend populair en gemakkelijk bereikbaar zijn de Dauner Maare, waar je dan ook zelden alleen loopt. Andere klassiekers zijn de Windsborn-Kratersee (het enige kratermeer van de Eifel), de vulkaan Mosenberg en de Wolfsschlucht in Manderscheid, het Hinkelsmaar (een droog maar met laagveen), het reusachtige Meerfelder Maar, het volledig door bos omringde Holzmaar, het perfect bewaarde Pulvermaar, de Strohner Schweiz met de beroemde lavabom van Strohn, de Wasserfall Dreimühlen bij Nohn, de dolomietrotsen van Gerolstein, de burchten van Manderscheid en het Lieserpfad. Een aparte plaats neemt de Geschichtsstraße of ‘geschiedenisstraat’ (Kelberg) in, een netwerk van korte rondwandelingen met geschiedkundige thema’s, toegelicht door infoborden: prehistorische grafheuvels, Romeinse heirbanen, forten, kerken, molens, de galg...
Standplaatsen in de Vulkaaneifel
De beste plekken om een meerdaagse wandeltocht te beginnen of te eindigen of om vanuit een vaste locatie te wandelen:
- Jünkerath (goed met de trein te bereiken)
- Steffeln
- Hillesheim
- Gerolstein (goed met de trein te bereiken)
- Daun
- Schalkenmehren
- Manderscheid
- Meerfeld
- Gillenfeld
- Lutzerath
- Ulmen
- Kelberg
- Bad Bertrich
Duits-Luxemburgs Natuurpark
Het Duits-Luxemburgse Natuurpark werd in 1964 boven de doopvont gehouden. Het was in die dagen het eerste grensoverschrijdende natuurpark in West-Europa. Het natuurpark heeft een oppervlakte van 789 km², waarvan 432 km² in Rijnland-Palts en 357 km² op Luxemburgs grondgebied liggen. Het Duitse gedeelte komt overeen met het Natuurpark Zuid-Eifel. In het noorden sluit het natuurpark aan op het Duits-Belgische Natuurpark Hoge Venen-Eifel.
Wandelen in de Zuid-Eifel
De Teufelsschlucht, de ‘kloof van de duivel’, is een van de meest tot de verbeelding sprekende natuurparels van de Eifel en eigenlijk een must voor elke wandelaar. Bij mistig weer herinnert de chaos van grillige zandsteentorens, kloven en rotsblokken aan de ruïnes van een sprookjeskasteel, waartussen versteende trollen op de loer liggen. Geen wonder dat sommige streekbewoners vroeger van mening waren dat dit vreemde landschap het werk van de duivel moest zijn... Het Naturparkzentrum Teufelsschlucht is een prima uitgangspunt voor een verkenning van de Teufelsschlucht, bijvoorbeeld in combinatie met een wandeling naar de nabije Irreler Wasserfälle, de tweede grote attractie van de regio.
Maar de Zuid-Eifel heeft voor wandelaars nog veel meer in petto. Uit de vruchtbare samenwerking met Luxemburg ontstond het NaturWanderPark delux, dat in 2012 werd ingehuldigd. Tussen Prüm en Echternach kun je kiezen uit 23 gecertificeerde wandelwegen met een totale lengte van 400 km. 14 routes liggen geheel op Duits grondgebied, 9 routes verlopen deels op Luxemburgs grondgebied. De thema’s van de wandelingen zijn bijzonder veelzijdig: kloven en rotspartijen, bevers, fossielen, stroomversnellingen van de Prüm, Kelten en Romeinen, oude smokkelpaden, kastelen, veengebieden, hopvelden, mijnbouw...
Standplaatsen in de Zuid-Eifel
De beste plekken om een meerdaagse wandeltocht te beginnen of te eindigen of om vanuit een vaste locatie te wandelen:
- Prüm
- Bleialf
- Waxweiler
- Irrhausen
- Neuerburg
- Biersdorf am See
- Irrel
- Ernzen
- Bollendorf
- Holsthum
- Auw an der Kyll (goed met de trein te bereiken)
Oost-Eifel
Net als de Vulkaaneifel werd de Oost-Eifel grotendeels gevormd door vulkaanuitbarstingen. De eerste vuurspuwende bergen verschenen op het toneel in het tertiair: tijdens deze eerste vulkanische fase, die 50 miljoen jaar geleden begon en 15 tot 20 miljoen jaar geleden eindigde, concentreerde het vulkanisme zich op een 30 km lange strook tussen Mayen in het oosten en Daun in het westen. De verweerde stompen van deze tertiaire vulkanen vormen vandaag de ruggengraat van de Hoge Eifel. Sommige van deze hoge, beboste basaltkegels zijn bekroond met forse burchtruïnes, zoals de Nürburg. Zoals de naam laat vermoeden vind je in de Hoge Eifel ook de hoogste toppen. De Hohe Acht (747 m) is het ‘dak van de Eifel’.
Naar het zuiden gaat de Hoge Eifel over in de Moezeleifel. Kenmerkend zijn diep ingesneden valleien, uitgegraven door riviertjes zoals de Elzbach en de Alfbach, die in de Hoge Eifel ontspringen. De flanken zijn vaak bedekt met jeneverbessen, op de bodem van de vallei ontdek je tussen het gebladerte oude watermolens, op de omringende leisteenrotsen tronen stoere burchten. De vallei van de Elzbach telt er zelfs meerdere: naast Burg Pyrmont vind je er ook Burg Eltz, een heus sprookjeskasteel.
Een schril contrast vormt de aanpalende regio Maifeld: uitgestrekte maïs-, koolzaad- en aardappelvelden zo ver het oog reikt, daartussen verspreide grote boerderijen. In het hart van dit vruchtbare, zacht glooiende heuvellandschap, in de volksmond ‘Toscane van de Oost-Eifel’ genoemd, ligt het goed bewaarde middeleeuwse stadje Münstermaifeld.
Vanaf het Maifeld herken je aan de horizon al de vulkanen rond de Laacher See. Het vulkanisme is veel jonger dan in de Hoge Eifel. Het gerommel begon er pas 500.000 jaar geleden, 12.900 jaar geleden eindigde de vulkanische activiteit met een knaleffect: na een heftige pliniaanse eruptie, waarbij enorme massa’s puimsteen werden uitgebraakt, stortte het dak van de magmakamer in en bleef een caldera achter, die met water volliep. Zo ontstond de fameuze Laacher See.
De nabije regio Pellenz is al 7.000 jaar een mijnbouwcentrum. De Romeinen wonnen er op grote schaal basalt, puimsteen en tuf, die als bouwmateriaal werden gebruikt. Tijdens een zwerftocht door het gebied stuit je af en toe op stilgelegde, overwoekerde groeves. Neem voordat je op pad gaat ook een kijkje in een van de boeiende, interactieve musea en informatiecentra van het Vulkanpark, zoals het Vulkanpark Infozentrum (Plaidt), het Römerbergwerk Meurin (Kretz), de Lava-Dome (Mendig) of de Erlebniswelten Grubenfeld (Mayen).
Voor cultuurliefhebbers voert geen weg voorbij aan de wereldberoemde abdij van Maria Laach. De benedictijnen vonden aan de oever van het meer een oase van rust, ideaal voor gebed en contemplatie. Maar rust is relatief... Tijdens een wandeling langs de oevers van de Laacher See zie je dat op sommige plaatsen koolstofdioxide (CO2) in blaasjes opborrelt. Een voorbode van naderend onheil? Volgens de wetenschappers is het opstijgende gas een indicatie dat diep onder het meer nog steeds gloeiend heet magma sluimert. Meer nog: Volgens sommige wetenschapslui zou de geweldige eruptie, die 12.900 jaar geleden de Laacher See vormde, niet het einde, maar het begin van een nieuw vulkanisch hoofdstuk kunnen zijn…
Wandelen in de Oost-Eifel
Uit het reeds aanwezige grote wandelnetwerk werd in de Oost-Eifel een klein, maar fijn netwerk van premiumpaden gedestilleerd: 16 van in totaal 26 gecertificeerde Traumpfade of ‘droompaden’ van de regio Rijn-Moezel-Eifel liggen in de Oost-Eifel. Bij de jaarlijkse verkiezing van ‘Duitslands mooiste wandelroute’ vallen de ‘droompaden’ regelmatig in de prijzen. Ieder pad heeft een eigen karakter en profiel.
Het Nette-Schieferpfad kronkelt als een echt bergpad door de leisteenmassieven. De Bergheidenweg bij Arft verrast met heidelandschappen en een bijna mediterraan flair. Sportieve wandelaars hebben een hele kluif aan de Monrealer Ritterschlag, een pittig pad met veel hoogtemeters en prachtige uitzichten op de twee kastelen van Monreal. Burchten en burchtruïnes begeleiden je ook op de Pyrmonter Felsensteig en de Virne-Burgweg.
Aanknopend bij het succes van de ‘droompaden’ werd recent het concept voor de Traumpfädchen ontwikkeld, zeg maar ‘droompaden light’. De wandelingen zijn korter, 3 tot 7 km, maar van dezelfde hoge kwaliteit. Het sportieve aspect staat minder voorop en er wordt meer belang gehecht aan de mogelijkheid om rustpauzes in te lassen of onderweg een hapje te eten. De paden zijn dan ook ideaal voor de beginnende wandelaar of voor gezinnen met kleine kinderen. De Oost-Eifel telt vandaag acht zogenaamde ‘droompaadjes’.
Standplaatsen in de Oost-Eifel
De beste plekken om een meerdaagse wandeltocht te beginnen of te eindigen of om vanuit een vaste locatie te wandelen:
- Maria Laach
- Nickenich
- Rieden
- Mendig (goed met de trein te bereiken)
- Ettringen
- Mayen (goed met de trein te bereiken)
- Boos
- Monreal (goed met de trein te bereiken)
- Kaisersesch (goed met de trein te bereiken)
- Münstermaifeld
- Wierschem
Wandelen in het Ahrdal
Dé trekpleister voor wandelaars is de AhrSteig (105 km), een premiumwandelweg langs de Ahr, van de bron in Blankenheim tot de monding in de Rijn bij Sinzig. Populair is ook de 35 km lange Rotweinwanderweg, die door de wijnbergen loopt. Losse etappes van beide wegen lopen kan ook, aangezien de wijndorpen aan de midden- en benedenloop van de Ahr goed met de trein bereikbaar zijn. Houd er wel rekening mee dat het in het seizoen erg druk kan zijn, aangezien de Ahrvallei bijvoorbeeld ook bij motorclubs zeer in trek is. De mooiste tijd voor wandelingen is de herfst. In de wijnbergen loopt de oogst in september op volle toeren, in de wijndorpen hangt de geur van de gistende nieuwe wijn en het loof van de wijnstokken krijgt geleidelijk een goudgele kleur. Om de grote drukte te ontwijken, mijd je in die periode best de weekends, wanneer wijnfeesten op vele plaatsen een heuse stormloop ontketenen, met files, lawaaihinder en propvolle herbergen tot gevolg.
Standplaatsen in het Ahrdal
De beste plekken om een meerdaagse wandeltocht te beginnen of te eindigen of om vanuit een vaste locatie te wandelen:
- Sinzig (goed met de trein te bereiken)
- Bad Neuenahr (goed met de trein te bereiken)
- Ahrweiler (goed met de trein te bereiken)
- Walporzheim (goed met de trein te bereiken)
- Dernau (goed met de trein te bereiken)
- Rech (goed met de trein te bereiken)
- Mayschoß (goed met de trein te bereiken)
- Altenahr (goed met de trein te bereiken)