Wandelen in de Balkan: wandelroutes en -gebieden

Voor de wandeltochten beschreven in deze rubriek 'beperken' we ons tot de volgende acht landen: Slovenië, Kroatië, Montenegro, Bosnië en Herzegovina, Servië, Kosovo, Noord-Macedonië en Albanië.

Julische Alpen & Dinarische Alpen

De Julische Alpen zijn het meest oostelijke deel van de centrale alpenboog en liggen grotendeels in Slovenië. De Dinarische Alpen omhelzen het uiterste oosten van Slovenië en lopen door tot het noorden van Albanië. Het is een kalksteengebergte dat parallel naast de Adriatische Zee loopt. Hoewel Noord-Macedonië geen deel meer uitmaakt van de Dinarische Alpen, is het toch nog steeds een zeer bergrijk land.

Kort door de bocht kan gesteld worden dat er, zeker in Slovenië, maar ook in Kroatië en Montenegro een zeker wandeltoerisme bestaat. Dit vertaalt zich in de aanwezigheid van berghutten, markeringen en onderhouden bergpaden. Servië en Macedonië zijn goed op weg, maar hebben toch nog duidelijk een avontuurlijker karakter. Bosnië en Herzegovina daarentegen, ligt samen met Kosovo en Albanië nog vol onontgonnen terrein. Ideaal voor de avonturier!

Weinig wandelinformatie

Wandelen in de Balkan is in alle opzichten anders dan wandelen in West- of Noord-Europa. Het begint al met het feit dat er zeer weinig info voorhanden is. Je vakantie reeds van thuis uit voorbereiden is dus zeer moeilijk. Eenmaal ter plekke zul je vaak info moeten proberen te vergaren bij je lokale camping- of hoteluitbater. Van veel gebieden bestaan geen wandelkaarten en moet je vertrouwen op de pijlen en infoborden, als die er al zijn. Een zekere zin voor avontuur en het nemen van wat marge qua wandeltijden is dus absoluut noodzakelijk. Maar net dat is uiteraard de charme van deze streek. Hier liggen nog zoveel honderden kilometers aan bossen en bergen, die door zo weinig wegen, laat staan wandelpaden doorsneden worden. De natuur is hier echt nog puur. Beren, wolven, lynxen, komen allemaal nog in overvloed voor. Het water is op vele plaatsen nog steeds drinkbaar, rechtstreeks uit de rivier. Rust, Natuur en Avontuur, druk wordt het hier nooit.

Internationale Lange Afstandswandelpaden op de Balkan

Ook al is deze regio een kwarteeuw geleden verscheurd geweest door een afschuwelijke burgeroorlog, het is ondertussen een veilige en fascinerende bestemming geworden. De mensen hier willen vooruit. Slovenië en Kroatië zijn ondertussen lid van de Europese Unie. Andere landen hebben hierover reeds gesprekken opgestart. En om te benadrukken dat grenzen ook maar grenzen zijn, is deze streek ondertussen rijk aan meerdere lange afstandswandelpaden die alle verschillende landen aandoen.

Zo is er de Via Alpina die de acht klassieke alpenlanden verbindt en dus ook Slovenië aandoet. De Alpe Adria voert van de hoogste berg van Oostenrijk, de Großglockner (3.789 m.) over Slovenië tot in Muggia, een Italiaanse kustplaats dicht bij de grens met Kroatië. Nog interessanter is de Via Dinarica. Een wandelroute die door elk van onze acht balkanlanden loopt. Net zoals de Via Alpina is ook de Via Dinarica onderverdeeld in verschillende routes. Er is het witte traject dat de hoofdkam van de Dinarische Alpen volgt. Het blauwe traject dat veel zuidelijker ligt en het gebergte volgt dat dichter bij de prachtige Adriatische kust ligt. En het groene traject dat, zoals zijn naam doet vermoeden, het groenere binnenland opzoekt net ten noorden van de Dinarische hoofdkam. Helemaal straf is het nieuwste project in de rij: de 'Peaks of the Balkan' wandelroute die doorheen het schitterende en wilde grensgebied van Montenegro, Albanië en Kosovo loopt. Landen die mede dankzij dit project terug toenadering tot elkaar hebben kunnen vinden.

#1. De Via Alpina

 De Via Alpina is bedacht rond de eeuwwisseling, maar werd pas vanaf het jaar 2008 als volledig beschouwd. Het is een project dat probeert om alle acht de alpenlanden met elkaar te verbinden. De rode variant doet dit ook en brengt je doorheen Italië, Slovenië, Oostenrijk, Duitsland, Liechtenstein, Zwitserland en Frankrijk naar Monaco. De groene variant voert je doorheen Liechtenstein en Zwitserland en volgt min of meer de Alpiene Pas Route, Zwitserlands belangrijkste nationale wandelpad. Het blauwe traject flirt grotendeels met onbekendere delen langs de Frans-Italiaanse grens, terwijl de gele route eerder de Oostenrijks-Italiaans grensstreek en de Dolomieten aandoet. De paarse variant tenslotte passeert door Slovenië, Oostenrijk en Duitsland en brengt je doorheen de oostelijke kalkalpen, van de Karawanken tot de Allgäu.

Zowel het rode als het paarse traject doen dus Slovenië aan. Zoals gezegd is de rode variant de enigste variant die de hele Alpen doorkruist. Concreet betekent dit dat je na anderhalve dag Italië, de grens met Slovenië oversteekt om er dan een tiental dagen in te blijven. Uitwandelen doe je via het drielandenpunt van Slovenië, Italië en Oostenrijk. Het is een unieke plek in Europa waar de drie grootste Europese taal- en cultuurgroepen elkaar raken: de Slavische, de Romaanse en de Germaanse. Onderweg hiernaartoe passeer je onder andere Lipica, bekend voor zijn prachtige en elegante witte Lipizzaner paarden, de Škocjan grotten, die sinds 1986 UNESCO werelderfgoed zijn en tot de mooiste druipsteengrotten ter wereld behoren, het Predjama kasteel, dat ín een rotswand is gebouwd, het Franja Partisan hospitaal dat een belangrijke rol speelde tijdens WWII en tenslotte het Triglav Nationaal Park. Deze berg is met zijn 2.864 meter de hoogste van Slovenië en van de hele Julische Alpen. Ook al loopt de Via Alpina niet over de top, de route voert je wel doorheen een prachtig landschap met zicht op het schitterend gelegen meer van Bohinj en langs de zogenaamde vallei van de zeven meren. Nadien volgt nog een tocht langsheen de bron van de Soča rivier, die van een werkelijk adembenemende helder turquoise kleur is, en over de Vršič-pas, die de hoogste van het land is. 

De paarse variant buigt in het Triglav Nationaal park af naar het oosten en volgt in het begin de indrukwekkende Vrata vallei die omgeven is door bergen van meer dan 2.000 meter hoog. Je passeert er onder andere de Peričnik waterval. Een tiental wandeletappes leidden je doorheen de Karawanken en de Kamnik-Savinja bergen, steeds net ten zuiden van de Oostenrijkse grens. De route wordt gekenmerkt door uitgestrekte alpenweides vol bloemen (prachtig in het voorjaar!) afgewisseld met dichte bossen en hier en daar een spectaculaire kalksteentop. Ideaal voor iedereen die op zoek is naar een nieuw stukje alpen dat toch bewegwijzerd en begaanbaar is, zonder dat het al te druk wordt. Je kunt de tocht uiteraard nog verderzetten eens je de grens gepasseerd bent.

#2. De Alpe Adria trail

De Alpe Adria Trail is zo'n 750 kilometer lang en doorkruist Oostenrijk, Slovenië en Italië. Ze start aan de voet van de Großglockner die met zijn 3.789 meter de hoogste van Oostenrijk en ineens van de hele oostelijk Alpen is. Je doorkruist het Nationaal Park Hohe Tauern en grote stukken van Karinthië. In Slovenië steek je de Julische Alpen door. In Italië tenslotte eindigt de route aan de Adriatische kust.

Op het Sloveense grondgebied baant de wandelroute zich een weg langs Kranjska Gora, een bekende stad uit de wereldbeker skiën en schansspringen en doorheen het prachtige Triglav Nationaal Park. Nadien gaat het verder door de vallei van de prachtig turquoise Soča rivier. Vervolgens passeert nog het Goriška Brda wijngebied de revue en het Lippizaner paardencentrum in Lipica, bekend van zijn prachtige witte en elegante paarden.

Hoewel het traject in Slovenië min of meer gelijk loopt met het rode Via Alpina traject, zal de beleving toch anders zijn. De Via Alpina staat voor meer zelfstandigheid, meer berghutten en meer bergwandelen, terwijl de Alpe Adria iets vaker de valleien opzoekt en zo fysiek iets minder zwaar is. Bij de Via Alpina primeert de natuur, terwijl de Alpe Adria een iets meer culturele en gastronomische inslag heeft.

#3. De Peaks of the Balkan route

De nieuwste route in dit rijtje is iets meer dan 190 kilometer lang en onderverdeeld in een tiental etappes. Ze maakt een lus doorheen de zogenaamde 'vervloekte bergen' in het grensgebied tussen Albanië, Kosovo en Montenegro. Ook al is de route volledig bewegwijzerd en kun je elke avond wel ergens binnen slapen, toch leidt ze je overdag door onbewoonde en wilde berglandschappen. Ze kan in elk van de drie landen aangevangen worden. De klassieke beginpunten zijn Theth of Valbonë in Albanië, Plav in Montenegro en Pejë in Kosovo. Omdat geen van deze drie landen lid is van de Europese Unie, is er geen vrij verkeer van mensen en goederen. Je moet dus op voorhand een vergunning aanvragen om deze grenzen al wandelend over te mogen steken. Dit kan probleemloos via de website van de Peaks of the Balkan route, zie de link onderaan deze paragraaf.

De route is op korte tijd 'relatief' populair geworden. Je gaat er zeker nog niet over de koppen lopen, maar blijkbaar zaten veel avontuurlijke wandelaars op iets nieuws te wachten dat hen veilig door deze streken kon loodsen. Aangezien de route samen met de Duitse Alpen Verein is opgericht, zijn het vooral Duitsers die je hier zult treffen.

Zoals gezegd, kun je elke dag wel ergens binnen overnachten. Dit zijn dan hotels, B&B's, campings die bungalows verhuren of locals die in de bergen wonen en een kamer in hun huis afstaan waar je dan je matje en slaapzak kunt uitrollen. Van echte berghutten zoals wij ze kennen is er echter geen sprake.

Maar aan accomodatie dus geen gebrek. Moeilijker echter is het om aan eten te geraken. Ontbijt en avondmaal krijg je in principe daar waar je overnacht en vaak kan je ook vragen om een lunchpakket te laten samenstellen. Enige nadeel is, dat er vaak pas vanaf 8u30 ontbijt geserveerd wordt en dat dit voor de meeste wandelaars te laat is. Zeker als je weet dat het er in de zomer best wel warm kan worden. Helaas is je eigen ontbijt en/of lunch kopen hier moeilijker dan verwacht. Op zo'n momenten zie je dat toerisme hier nog steeds in zijn kinderschoenen staat, want winkeltjes zijn hier zeer moeilijk te vinden, zelfs voor basisbehoeften als brood, groenten en fruit. Je bent dus min of meer aangewezen op je overnachtingsplaatsen voor al je maaltijden. Ook al is wildkamperen toegelaten, je zult hiervoor bijna al je eten vanuit je thuisland moeten meenemen. Voordeel is dan weer wel dat alles er heel goedkoop is en het eten zeer lekker.

Er zijn ondertussen meerdere reisgidsen beschikbaar (o.a. van Cicerone en Rother), maar een geoefende en avontuurlijke wandelaar heeft waarschijnlijk genoeg aan de officiële wandelkaart waar ook telkens een beschrijving per dag op vermeld staat. Ga gauw nu het er nog niet te druk is, want een route van een tiental dagen doorheen deze exotische uithoek in Zuidoost Europa kan alleen maar snel aan populariteit winnen.

#4. De Via Dinarica

In de Pyreneeën had je reeds de GR10, de GR11 en de HRP die deze bergketen van west naar oost doorkruisten. Ook de Alpen hebben hun verzameling aan lange afstandswandelroutes. Zo is er onder andere de GR5 in Frankrijk, de GTA in Italië en uiteraard de Via Alpina die de hele alpenboog omspant. Het wachten was dus nog op een route die de hele Dinarische Alpen doorkruiste. Et voila: de Via Dinarica. Met recht en rede de belangrijkste lange afstandwandelroute doorheen de (westelijke) Balkan. Beginnen gebeurt in het oosten van Slovenië om daarna verder te gaan doorheen Kroatië, de gehele breedte van Bosnië en Herzegovina, het noorden van Montenegro, en het grensgebied van Kosovo en Albanië. Daar waar de Dinarische Alpen stoppen en het Sharr gebergte begint, loopt de Via Dinarica toch nog even door om vanuit het grensgebied van Kosovo en Albanië af te dalen naar de oevers van het prachtige Ohrid meer. Een waardig einde van deze epische tocht.

Net zoals de Via Alpina is ook de Via Dinarica onderverdeeld in verschillende varianten. Tot op heden is enkele de centrale variant, de 'witte' route, de enigste die min of meer uitgewerkt, bewegwijzerd en onderhouden is. Er bestaat ook een blauwe route die veel dichter tegen de azuurblauwe kust van de Adriatische Zee loopt. De bergen zijn hier misschien minder hoog, maar je komt er wel langs verlaten stranden en een verkoelende zeebries is er nooit veraf. Iets wat in de hete zomermaanden niet te onderschatten is. Tenslotte is er ook nog een noordelijke 'groene' variant. Deze route gaat vooral op zoek naar de groene beboste heuvels in plaats van de woeste en steile kalkstenen toppen die de Dinarische Alpen zo typeren. Ook al kan de groene route perfect bewandeld worden, hij is meer ontworpen voor de avontuurlijke fietser, mountainbiker of bikepacker. Helaas zijn zowel de blauwe als de groene route nog onder constructie. Hier en daar kunnen zeker al stukken afgelegd worden, maar voor zij die echt op zoek zijn naar een avontuur over lange afstand is er dus voorlopig enkel de witte variant.

Wat de (witte) Via Dinarica zo interessant maakt, is uiteraard dat hij je uitnodigt om deze vergeten uithoek van Europa te komen ontdekken. Natuur schrijf je hier nog met een grote N. Kilometers en kilometers bos, honderden beren en wolven die hier nog steeds ongestoord kunnen leven, kilometerslange rivieren die nog steeds helder genoeg zijn om zo van te kunnen drinken, goedkoop, lekker eten en een ongelooflijke gastvrijheid. Ga er echter niet van uit dat het 'a walk in the park' wordt. Markeringen zijn niet altijd even efficiënt, (wandel)kaarten vaak onbestaande of verouderd, vermeldde tijden en afstanden kloppen vaak niet, afwijken van de bestaande paden is niet overal aan te raden omdat er hier en daar toch nog steeds mijnenvelden zouden kunnen liggen en in de zomer wordt het er vaak brutaal heet. Temperaturen van rond de 40 graden zijn hier geen uitzondering, maar gelukkig is er veel water te vinden onderweg. Berghutten zijn zo goed als onbestaande en je zult dus vaak moeten wildkamperen en je eigen potje koken.

Ook al ligt de hoofdfocus op wandelen, de tocht passeert door zo'n spectaculaire natuur dat je onderweg ook naar hartelust zult kunnen kajakken, raften, fietsen, paragliden en vissen. De mogelijkheden zijn hier eindeloos, de mensen ongelooflijk vriendelijk en gastvrij en de prijzen zeer goedkoop.

De Via Dinarica is dus een zeer veelbelovend project! Enigste probleem momenteel is... de grensovergangen. Op papier loopt de route gewoon van het ene land over in het andere, in de praktijk zul je toch langs een officiële grensovergang moeten passeren. Aan een identiteitskaart heb je in principe genoeg, maar van een doorgaande tocht is voorlopig nog niet echt sprake. De tocht van 2.000 kilometer lang wordt dus meestal nog opgesplitst in kleinere tochten die zich beperken tot één land. In theorie zou het mogelijk moeten zijn om, net zoals bij de Peaks of the Balkan route, aan de zogenaamde 'cross border permits' te geraken. Maar vooralsnog is er geen overkoepelend orgaan beschikbaar om dit gemakkelijk voor jou te regelen. Eventueel kun je per land proberen om een lokaal reisbureau in te schakelen om dit voor jou te regelen.

De Via Dinarica is dus een route voor de échte avonturiers die op zoek zijn naar iets nieuws. In de Balkan ligt werkelijk nog een schat aan nauwelijks ontdekte natuur en avontuurlijke ervaringen op je te wachten. En dat in onze eigen achtertuin. 

Het beste (en enige) boek dat momenteel op de markt is, is een Bradt Guide genaamd 'Via Dinarica, Hiking the White Trail in Bosnia and Herzegovina'. Dit boek behandelt dus enkel het gedeelte in Bosnië en Herzegovina. Maar dat is dan wel ineens het grootste deel van de hele route doorheen een ongelooflijk fascinerend land.