Wandelen over het Marskramerpad (LAW 3)

Over het Marskramerpad

Het landschap als metgezel

Het Marskramerpad is geen decor voor een eenvoudige wandeling. Het is een reisgenoot. Soms stuurs, dan weer mild. Je loopt langs oude handelsroutes, religieuze sporen en militaire herinneringen. Je ontdekt Nederland zoals je het zelden ziet: onopgesmukt en ongepolijst.

• Vanaf de grens met Duitsland zie je hoe de ijstijden het landschap hebben geboetseerd. Eerst de glooiende stuwwallen van Twente en de Achterhoek. Waar beekjes kronkelen en tussen de essen en de akkers oude boerderijen verankerd liggen. Hier ruik je kruiden in de berm en hoor je de stilte die meer gewicht krijgt naarmate je westwaarts trekt. Het Salland met zijn heide en vossenbessen nodigt uit tot stilstaan en bessen plukken.
• Langs de IJssel stap je de geschiedenis in. Deventer ademt nog altijd de bedrijvigheid van een Hanzestad waar graan, bier en textiel ooit het water afkwamen. Terwijl de zon zakt boven het terras aan de kade waar ik uitrust, voelt het alsof alleen de snelheid van het leven is veranderd.
• Dan volgt de Veluwe. Hoog, stil en weids. De heidevelden, zandverstuivingen en de bossen lijken eindeloos en maken me klein in hun weidsheid. Tussen Nijverdal en Wesepe strekken de akkers zich uit tot aan de horizon. De kleine wegen dwingen me naar binnen te keren en mijn gedachten te ordenen of soms juist te verliezen. Die ongrijpbaarheid maakt het landschap hier intens.

• Richting Amersfoort voert het pad langs verstilde landgoederen. Ooit de weelderige zomerresidenties van rijke stedelingen. De lanen en percelen verraden nog steeds de hand van de tuinarchitect. Verderop rijst de Utrechtse Heuvelrug op. Een smalle rug van zand en grind. Strakker getekend dan de Veluwe, maar met dezelfde kracht. Bossen, lanen en landhuizen waar de geschiedenis onder elke wortel ligt verborgen.
• In de omgeving van Soesterberg en Den Dolder wordt het bos donker. Schaduwen zijn diep en de boomstammen zijn oud. Hier liggen bunkers en kazernes. Stille getuigen van oorlog, koud en zwaar. Zelfs in de zomerse hitte als ik voorbij loop. Ik hoor mijn adem en het lijkt alsof ik hier nooit helemaal alleen ben.
• Daarna opent zich het Groene Hart. Plassen, moerassen, muggen en eindeloze veenweiden maken de horizon breed en kwetsbaar. Het water is overal zichtbaar of net verborgen. Bouwwerkjes van hout in de sloten en de dijkjes herinneren je eraan dat dit land door mensenhanden is gemaakt.
• En dan, alsof de route ademhaalt, zijn daar op het laatst de duinen. Rond Wassenaar slingert het pad langs eeuwenoude landgoederen, waaronder die van Prins Frederik. Het zand knarst zacht, de lucht is zilt en helder. Meeuwen schreeuwen boven het helmgras en de golven. Het pad krijgt een lichte toon, alsof het blij is dat het erop zit. Uiteindelijk wacht Scheveningen, de zee onmiskenbaar en onafwendbaar. Daar, in die mooie stad achter de duinen, voel ik dat ik niet meer dezelfde ben als toen ik vertrok.

Verder lopen over historische handelswegen

• Het Marskramerpad sluit aan op de Duitse Töddenweg. Deze routes samen zijn bekend als de Handelsweg. Deze historische route van Marskramers en Tödden loopt in beide richtingen tussen Osnabrück, via Bad Bentheim naar Scheveningen. Een groot deel van de 123 kilometer lange Töddenweg in Duitsland is verhard en daardoor ook geschikt om te fietsen.
• Deze Handelsweg is weer een onderdeel van de Europese wandelroute E11 die vanaf de Pools-Litouwse grens via Duitsland naar Den Haag loopt.

De meest afgelegen etappes

• Eén van de meest verlaten stukken van het Marskramerpad is etappe 5 en 6: van Rijssen naar Lettele. Bijna 30 kilometer over zandwegen, stille esdorpen en weidse akkers en Sallands heidelandschap. Je komt amper een supermarkt tegen, laat staan een terras. In de zomer lijkt het hier stilgevallen, alsof het landschap fluistert dat haast nergens goed voor is.
• Nog zo’n eenzaam stuk is etappe 10 en 11, van Hoenderloo naar Veenhuizerveld. 36 kilometer bos, zand en hei. Heel weinig bebouwing. De stilte drukt hier op je trommelvliezen. Perfect voor wie zijn hoofd wil legen, of vullen met dingen die er wel toe doen.
• Een anekdote die ik hoorde tijdens een vergelijkbare verlaten etappe iets verderop (etappe 14 van Amersfoort station naar Maartensdijk) gaat als volgt:
  • Bij Soesterberg, net voorbij de oude vliegbasis, staat een eeuwenoude eik die elke zomer zijn schaduw werpt over het pad. Volgens wandelaars uit de regio zou hier 's avonds laat een man zitten met een leren aktetas vol met dromen. Niet letterlijk natuurlijk, maar symbolisch. Ze zeggen dat hij je aanspreekt met één vraag: "Wat zoek je eigenlijk?" En wat je ook antwoordt; hij geeft je een velletje papier met daarop een tekst die je pas later begrijpt. Ik ben er laat op de avond gaan kijken. Dacht even een schim te zien, het was donker en bewolkt. Maar een man was het niet. Misschien een vervlogen droom?

Etappeverslagen: een paar dagen op pad in de zomer

Etappe 7 Lettele - Deventer station (19,1 km)

• Waarom wil je deze etappe lopen? 
  Vanwege de historische handelsgeest van Deventer.

Het was een warme augustusdag toen ik deze etappe liep. De zon stond al hoog toen ik vertrok. Eerst liep ik door korenvelden met veldbloemen langs de rand. De lucht was vol met het geluid van krekels. Het pad slingerde door een wirwar van boerenweggetjes. Geen schaduw, nergens een bankje. Het zweet liep in straaltjes langs mijn hoofd. Pas bij het dorpje Diepenveen kwam er verkoeling met een boomrijke laan en een dorpspomp. Deventer naderde langzaam maar zeker en ineens was daar de IJssel. Zilver en traag. Aan de rivier lag de oude Hanzestad te wachten. Als een beloning na lange uren in de zon. Bij aankomst is daar de beloning op de terrassen of in een van de historische tavernes.

Etappe 10 Hoenderloo - Kootwijk (17,5 km)

• Waarom wil je deze etappe lopen? 
  Voor een dag van stilte en overweldigende natuur.

De klim uit Hoenderloo deed zeer. Hitte, weinig wind en een rugzak die zwaarder leek dan gisteren. Maar daarna de bossen met de stilte en de schaduw. De Braamberg (76 m) voelde als een natuurlijke kathedraal die beklommen moest worden. De zon priemde door het bladerdak, het pad was zacht van oude bladeren. Onderweg passeerde ik het minidorpje Hoog Buurlo. Indrukwekkend stil. Later, in Kootwijk, haalde ik bij gasterij 't Hilletje koffie met appeltaart. De gastvrouw vroeg me waar ik vandaan kwam. Toen ik "Bad Bentheim" zei, glimlachte ze. Toen ze terugkwam met de koffie was mijn appeltaart voorzien van een enorme toef slagroom. "Voor de moeite."

Etappe 13 Terschuur - Amersfoort station (23,3 km)

• Waarom wil je deze etappe lopen? 
  Maak kennis met lokale bewoners en boeren op het land.

Het was ergens tussen Leusden en Stoutenburg, op een dag waarop de hitte me langzaam het zwijgen oplegde. Het asfalt blakend, de lucht trilde boven de akkers. Ik liep in een sluimerstand, met mijn hoofd in de schaduw van mijn pet. Toen zag ik hem opeens.

Hij zat op een omgekeerde emmer onder een perenboom, precies waar het pad een haakse bocht maakt langs een boerenerf. Grijze baard, felblauwe ogen en een pet die iets weg had van een conducteurspet. Naast hem stond een plastic tas van de PLUS en een oude radio op batterijen die zachtjes jazz speelde.

“Zeg,” zei hij, zonder op te kijken, “weet je waar de weg naartoe gaat als je 'm gewoon blijft volgen?”

Ik lachte en zei iets over Scheveningen aan de kust.

“Nee, nee,” zei hij, “niet waar het pad eindigt. Waar jíj eindigt, als je blijft lopen. Snap je?”

Ik knikte en dacht dat ik hem begreep. Ik voelde aan dat dit geen gesprek was om in een paar zinnen af te handelen en deed mijn rugzak af. Ging naast hem zitten en pakte mijn waterfles.

Hij vertelde dat hij vroeger zelf ook liep. Lange stukken, alleen. Met een notitieboek in zijn zak. Geen gps en zonder plan. Soms maandenlang. “Tot ik de wereld weer aankon” zei hij.

We zaten daar denk ik tien minuten. Hij gaf me een peer, warm en een beetje melig en hij zei verder niks meer. We luisterden naar zijn radiootje. Toen ik weer opstond, zei hij nog: “Volhouden, hè. En blijven kijken. Da’s het enige.”

Ik liep verder. Het erf langs, het veld in. De zon dook achter een wolk en even voelde het alsof de tijd stil had gestaan. Ja, ik zou blijven kijken, naar alles wat ik tegen zou komen op dit eindeloze pad vol verhalen. De afwisseling is wat me aantrok, waar ik van leerde en wat me blij maakte.

Etappe 20 Wassenaar - Scheveningen (19,7 km)

• Waarom wil je deze etappe lopen?
  Dagwandeling die historie combineert met uitwaaien.

De laatste etappe van het Marskramerpad is een waardige finale. Vanuit Wassenaar loop ik Park de Paauw in. Het voormalige buiten van Prins Frederik. Het statige witte huis, nu raadhuis van Wassenaar, torent boven de vijvers en de oude bomen uit. Ik stel me voor hoe de prins hier zijn zomers doorbracht.

Ik kom langs het atelier van Linda Jansen, kunstenares in beeld en tekst. Het pad loopt langs haar boshuisje waar de Marskramerlopers vaak even stoppen voor een praatje. Ik stop ook. Ze verdwijnt in haar huisje en komt terug met haar werk en draagt het aan mij voor:

" Wandelend over de paden van Prins Frederik 

Zou men na kunnen denken 

over zijn eigen ik

Net zoals Frederik en de vrijmetselarij

bedenk een betere wereld begint bij mij

Dus betreed zijn paden voor rust en zelfreflectie

en voor de broodnodige introspectie

een wandeling tussen de troostende bomen

doet je weer helemaal tot jezelf komen

voelend hoe je met alles en iedereen bent verbonden

vraag je vergiffenis voor je zonden

rustend bij het water van Frederiks vijver

Voel je weer nieuwe moed en ijver

in deze prachtige tuin uit een vroegere tijd

Vult je hart zich, met diepe dankbaarheid

het was vast en zeker Prins Frederiks wens

Van wandelen op zijn landgoed word je een beter mens

En had je Prins Frederik zelf ontmoet

Hij had je beslist beleefd gegroet

En vriendelijk verzekerd 

lieve mens, je bent al goed!"

• Lin jans, 2018

Daarna verandert de sfeer. Vanuit het rustige groen kom ik Den Haag binnen. De terrassen zitten vol en mensen slenteren langs de Hofvijver. Via de Scheveningse Bosjes gaat de route naar de kust. Steeds drukker met fietsers en strandgangers met handdoeken onder hun arm. En dan ineens hoor ik de branding. Op het volle zomerse strand voelt het alsof de hele tocht, van de Duitse grens tot hier, samenkomt in één moment van zee, wind en zand.

Eindpunt in de zee

Een van de meest bijzondere momenten die ik beleefde op het Marskramerpad was het volbrengen van de laatste etappe. Alsof je een wilde trekking in een ver land afsluit en terug bent op bekend terrein of aanlegt in een veilige haven.

De duinen maken plaats voor een strandopgang met klapperende vlaggen, zonnebrandlucht en het geroezemoes van strandtenten. Na dagen van stille paden, schaduwrijke bossen en eindeloze akkers is de overgang bijna brutaal. Het pad eindigt hier, recht voor het Kurhaus op de boulevard.

Ik trek mijn schoenen uit. De tegels van de boulevard zijn heet. Mijn voeten voelen zwaarder dan ooit. Als een kind dat de beloning ruikt, loop ik naar de zee. De eerste golf overspoelt mijn enkels, koud en zilt.

De zee in. Geen wandelingen meer, geen routeboekjes en geen hitte. Drijvend op de rand van het land. Als ik boven kom en naar het strand kijk zie ik het leven zoals het is. Het pad is afgelopen, de Marskramer is thuis.

Dichtbij is ver genoeg

Langeafstandswandelingen worden vaak geassocieerd met verre landen, bergpassen en ruige wildernis. Maar het Marskramerpad bewijst iets anders. Het avontuur zit niet in exotische landschappen, maar in aandacht. In traagheid en herhaling. Soms is Nederland al wild genoeg, als je maar lang genoeg loopt.

Dit pad, dat begon aan de rand van Duitsland en eindigde in het schuim van de Noordzee, heeft geen spectaculaire hoogtepunten nodig om indruk te maken. De kracht zit 'm in het gewone dat met elke stap bijzonder wordt.