Routes

De Sallandse Toppentocht: wandelen over de Sallandse Heuvelrug

15 december 2021
Door: Jan Mark Moquette
Fotografie: Jan Mark Moquette

Bergen in Nederland? Je denkt dan: Zuid-Limburg! Maar er zijn meer mooie toppen in ons vlakke land. Na het lopen van de populaire Dutch Mountain Trail dachten wij: dit kan ook op onze geliefde Sallandse Heuvelrug. Daar loopt weliswaar het recht-toe-recht-aan Pieterpad, maar geen kronkelende wandelroute die alle bergtopjes met elkaar verbindt. We bedachten daarom de Sallandse Toppentocht. Over de stuwwal tussen Holten en Ommen, 68 km wandelen langs 20 'bergtoppen'!

Lees ook het reisverhaal: twintig bergen in drie dagen

Het gebied

De heuvels van Salland

Sallandse Heuvelrug

De Sallandse Heuvelrug is een natuurgebied in Overijssel. In Salland, dicht tegen de 'grens' van Twente. De heuvelrug is een stuwwal, ontstaan door een ijsmassa in de ijstijd die de grond voor zich uit schoof tot bergen. Er kwam een bos dat al lang geleden werd gekapt. Toen kwam er heide voor in de plaats. Dat werd begraasd door schapen en de mens stak er plaggen van voor de mest. Iets te veel, want de zandlaag kwam braak te liggen en zo ontstonden vervelende zandverstuivingen. Men plantte er vervolgens productiebos, voor de opbrengst maar vooral om het stuifzand te stoppen.

Inmiddels is het een bijzonder natuurgebied, met één van de grootste aaneengesloten heidegebieden van Europa. Stuifzand zie je nog op een paar plekken.

Lemelerberg & Reggedal

Deze Sallandse heuvels liggen grofweg tussen Holten en Ommen, maar tot de 'Sallandse Heuvelrug' hoort officieel alleen het gebied tussen Holten en de Eelerberg bij Hellendoorn. Het gebied boven Hellendoorn, tussen Lemele en Ommen, noemt men de Lemelerberg en daar liggen zowel de Lemeler- als de Archemerberg. Tussen de Sallandse Heuvelrug en de Lemelerberg ligt nog een vlak stuk landbouwgebied, maar daar loopt onze wandelroute oostelijker omheen door het bijzonder fraaie Reggedal (de Velderberg). De Regge is het grensriviertje tussen Salland en Twente.

Nationaal Park

Een deel van de Sallandse Heuvelrug, ten zuiden van de weg Raalte - Almelo, is sinds 2004 nationaal park: N.P. Sallandse Heuvelrug. Het is een erg vogelrijk gebied, en het heidegebied rondom de Sprengenberg is de enige plek in Nederland waar de zeldzame korhoen nog leeft. Op de Sprengenberg vind je ook een opmerkelijke bouwwerk: Huis Sprengenberg, wit met een met markante sprookjesachtige toren, begin 1900 gebouwd door een Twentse textielbaron. Er groeien in het hele gebied relatief veel jeneverbesstruiken, een enigszins bedreigde soort in Nederland. Met name op de Lemelerberg zie je de jeneverbes bijzonder veel.

Toppen

De makers*) van deze route, zelf enthousiaste 'toppensnellers' in de Alpen en andere berggebieden, werden al jaren getriggerd door fraaie namen van heuvels op de wandelkaart: o.a. Grote Koningsbelt, Stoepaars, Victoria, Hollander, Mekkelink en Besthmenerberg. Door 20 toppen aan elkaar te rijgen ontstond deze Sallandse Toppentocht, een wandelroute van 68 km!

Meer informatie over het gebied:

*) De makers zijn Jan Mark Moquette, die zelf al zijn gehele leven tussen de Sallandse toppen rondwandelt, en Roel van den Eijnde, wandelmaat van Jan Mark en zodoende ook vaak op pad op deze fraaie heuvelrug.

Overzichtskaart van onze Sallandse Toppentocht

Kijk hier voor een grotere versie van de overzichtskaart.

Een meerdaagse tocht: hoeveel dagen?

Wij kozen ervoor om de Sallandse Toppentocht in drie dagen te doen met twee overnachtingen, en kwamen er zo achter dat een vierdaagse indeling deze wandeltocht wenselijker is. Het is aan iedereen zelf om te beslissen hoe het in te delen. En zoals dat gaat bij meerdaagse wandelroutes in Nederland: de een loopt het in een keer achter elkaar, de ander trekt er verschillende weekenden voor uit. Het vraagt om de nodige logistiek. Begin en eindpunten moeten in enige mate met het OV bereikbaar zijn, je auto moet je ergens kunnen parkeren (geen probleem) en je moet ergens kunnen overnachten en eten. Een uitdaging. In Lemele is geen hotel in het dorp en het OV (buurtbus) in de dorpen rijdt niet in het weekend. Check dit goed vooraf.

Een 4-daagse tocht, zoals we aanbieden in onze app

We komen dan op: Holten - Haarle - Hellendoorn - Lemele - Ommen. Overnachten in deze plaatsen is mogelijk, al is het bij Lemele even zoeken omdat de B&B's daar niet handig langs onze route liggen. We noemen er een aantal en je kunt zelf, afhankelijk van waar je overnacht, bekijken hoe je de route daarop aanpast.

Of een 3-daagse tocht voor de doorlopers

Je komt dan uit op vrij lange dagetappes dus dat moet je fysiek wel kunnen, het is soms even doorbijten. Wij sliepen in Nijverdal bij B&B Maarbeek en tussen Hellendoorn en Lemele bij B&B De Linde Hoeve (aan de voet van bergje De Mekkelink).

Auto parkeren

Als je met de auto komt: die is te parkeren op de P&R van station Holten. Daar terugkeren kan vanaf de treinstations Nijverdal en Ommen. De drie stations liggen allemaal aan verschillende spoorlijnen, bereikbaar via Almelo of Zwolle.

SNP Reis App

Zelf deze Toppentocht doen?

Wil je zelf de Sallandse Toppentocht doen? Dat kan met de SNP Reis App. Installeer de app op je Smartphone (zowel IOS als Android). De code voor alle vier dagetappes is voor €7 te koop via onze webshop.

Koop de shortcode in de webshop

Smal pad over de hei bij de Sprengenberg.

De vier dagetappes, samen goed voor 68 km wandelen

Etappe : 1 Holten - Haarle / 14,8 km

Deze etappe start bij het treinstation van Holten. Via de fraaie Beukenlaan loop je naar het begin van de zogenaamde 'Toeristenweg', een geasfalteerde weg voor auto's van Holten naar Nijverdal. Je wandelt afwisselend door mooie bossen en stukken open heide, langs de Canadese begraafplaats, het uitzichtspunt Holterberg, door het dal 'De Diepe Hel' en over het hooggelegen heidegebied van De Sprengenberg waar je rondom schitterend uitzicht kunt hebben.

Als dit laatste gebied afgesloten is in het broedseizoen (1 maart - 15 juli) kun je eenvoudig omlopen. Eindpunt is herberg De Pas in de buurt het opvallende Huis De Sprengenberg (met witte Palthetoren), vanaf hier kun je eenvoudig naar Haarle doorwandelen.

De toppen tijdens deze etappe:

De Wullenberg, 57,5 m.
De Holterberg, 59,5 m.
Grote Koningsbelt, 75,5 m.
Sprengenberg, 35 m.

Hier kom je onderweg langs:

Natuurmuseum Holterberg
Canadese Begraafplaats Holten (met infocentrum)
De Diepe Hel
Kerngebied heide Sprengenberg (van 1 maart tot en met 15 juli afgesloten broedgebied)
Uitzichtspunt Holterberg
Huis De Sprengenberg met Palthetoren (niet te bezoeken)

Horeca

Verschillende horeca kort na begin bij TOP Holterberg
Herberg de Pas op eindpunt bij Haarle
Daartussen onderweg geen horeca!

Overnachten

Hotel De Haarlerberg, Haarle
Herberg de Pas, Haarle (een lodge)

Holten: treinstation.
Haarle: buurtbus 513, verbinding met treinstation Nijverdal (niet in weekend).

De heide bij de Sprengenberg.

Huis Sprengenberg met de sprookjesachtige Palthetoren.

Etappe 2: Haarle - Hellendoorn / 17,5 km

De start van etappe 2 is bij Erve De Pas (Horeca en Natuurmonumenten). In het broedseizoen (1 maart - 15 juli) moet je hier onze omleiding volgens, buiten het broedseizoen wandel je vlak langs Huis de Sprengenberg het grote heidegebied in. Hoogtepunt is een smal pad dwars door de hei. Tot uitzichtspunt de Noetselerberg blijf je regelmatig op de open heide met soms 180-graden zicht over Overijssel. Via Buitencentrum Sallandse Heuvelrug wandel je door het bos richting de Klinkenbeltweg waar je onder de spoorlijn Zwolle - Almelo doorsteekt. Vervolgens gaat de route richting het oosten langs 't Ravijn, een imposant uitgegraven 'dal', gegraven voor de aanleg van de spoorlijn begin 20e eeuw. Over smalle bospaden wandel je naar Hellendoorn waarbij een opvallende plek de Stoepaars is, een diepe kuil, vanwege zandwinning uitgegraven. Hellendoorn bereik je via Hotel De Uitkijk.

De toppen tijdens deze etappe

De Sprengenberg, 35 m.
Kleine Koningsbelt, 72,5 m.
Haarlerberg, 63,2 m.
Noetselerberg, 59,5 m.
Nijverdalse Berg, 35 m.
Klinkenbelt, 46,2 m.
Stoepaars, 30,8 m.

Hier kom je onderweg langs

Huis De Sprengenberg met Palthetoren (niet te bezoeken)
Uitzichtspunten Noetselerberg.
Buitencentrum Sallandse Heuvelrug (Bezoekerscentrum).
't Ravijn, diep uitgegraven dal voorspoorlijn Zwolle - Almelo.
Stoepaars, diepe kuil, oude zandafgraving.
Het dorp Hellendoorn.

Horeca

Herberg De Pas op eindpunt bij Haarle
Diverse horeca bij Buitencentrum Sallandse Heuvelrug
De Uitkijk bij Hellendoorn.
Diverse horeca en winkels in Hellendoorn.

Overnachten

Landgoed De Uitkijk, Hellendoorn.
Hotel Hellendoorn (Fletscher).
B&B Maarbeek, Nijverdal.

Hellendoorn: buurtbus 597 richting Nijverdal treinstation (niet in het weekend).

't Ravijn.

Etappe 3: Hellendoorn - Lemele / 19,5 km

Startpunt is het dorp Hellendoorn. Je verlaat het dorp via een mooi pad door de Es (historische bouwlanden van het dorp) en loopt vlak langs Avonturenpark Hellendoorn, ooit begonnen als uitspanning met speeltuin. Langs veel smalle heuvelachtige paden wandel je door dit doorgaans rustige bos via het oude Sanatorium Hellendoorn en landgoed Eelerberg richting het noordoosten en komt in een landbouwgebied over soms een stukje asfalt. Rondom de Mekkelink, een eenzame heuvel in het vlakke landschap wandel je het Reggedal in en volgt vanaf de vistrappen een stuk het verassend mooie Overijssels Havezatepad (LAW12). De laatste 3 km volg je een rustige asfaltweg naar het dorp Lemele.

De toppen tijdens deze etappe

De Victoria, 41,6 m.
De Hollander, 44,7 m.
De Eelerberg, 40 m.
De Mekkelink, 19,5 m.
De Velderberg, 8,6 m.

Hier kom je onderweg langs

De Hellendoornse Es (oude akkerlanden van het dorp).
Avonturenpark Hellendoorn (je loopt er vlak langs).
Sanatorium Hellendoorn.
Vijver op landgoed Eelerberg.
Huis Eelerberg.
Markante heuvel Mekkelink.
Vistrappen bij Hankate.
Het dal van de Regge (grens Salland Twente).
De Velderberg: de laagste 'berg', hoger punt langs de rivier.

Horeca

Diverse horeca en winkels in Hellendoorn.
Op sanatoriumterrein bij Huus Krönnenzommer (Rustpunt).
De Driesprong in Lemele
Even van de route af: restaurant Hancate 2.0 in Hankate.

Overnachten

Overnachten in het dorp Lemele is vreemd genoeg niet mogelijk. Buiten Lemele liggen een aantal B&B's:

Onderweg kom je vlak langs een flink aantal B&B's. Die liggen niet perfect voor een vierdaagse indeling van de tocht, maar als je een driedaagse variant gaat doen of de ene dagetappe langer maakt en de andere korter wel.

B&B Villa Vos (bij sanatorium Hellendoorn).
Koetshuis Onder de Linde (bij Huis Eelerberg).
Tonia's Hoeve
B&B De Linde Hoeve (naast bergje Mekkelink)
De Reggestee (nabij de vistrappen in de Regge, Hankate)

Lemele: BuurtRRReis 568 naar treinstation Ommen (niet in weekend).

Heuvel in de vijver op landgoed Eelerberg.

In het Reggedal.

Etappe 4: Lemele - Ommen / 16,6 km

Vanuit Lemele ga je bij Zaal Dijk de Ledeboerweg op en wandel je een schitterend open natuurgebied binnen met heide, een kleine zandvlakte, opvallend veel Jeneverbesstruiken en vooral mooie vergezichten. Vanaf Park 1813 bij Theehuis De Lemelerberg kom je langs een aantal mooie uitzichtpunten, passeer je zwerfkei De Dikke Steen en bereikt de volgens ons fraaiste top van onze route: de Archemerberg, een 'echte' klim met rondom zicht. Na de 'afdaling' wandel je naar de brug over de Regge bij Giethmen en je bereikt de Steile Oever langs dit riviertje. Het laatste stuk van de Toppentocht komt langs het monument van het beruchte Kamp Erika (WO2) dat zich hier bevond, op dezelfde plek waar een eeuw geleden de Sterkampen van Krishnamurti werden gehouden. Het nog altijd gebruikte Bostheater is een overblijfsel, niet ver van de Besthmenerberg waar je de enige uitkijktoren treft op deze wandelroute. Het is nu niet erg ver meer naar station Ommen, het eindpunt.

De toppen tijdens deze etappe