De GR5: te voet van Hoek van Holland naar Nice

Reisverhaal - de Grande Finale van de GR5

De GR5 is een onbetwiste klassieker onder de Grandes Randonnées. Op Pad liep een deel van het ruige laatste traject richting Nice. ‘Zeg, sta jij nu in de bergschoenen van de huttenwaard te ruiken?’

€ 7. Dat is de ‘pijn’ van de twee uur durende busrit van Nice naar het bergdorpje Saint-Étienne-de-Tinée. Het is bijna donker wanneer de ‘730’ ons afzet. De chauffeur tikt beleefd tegen zijn denkbeeldige pet wanneer we een tientje geven en het wisselgeld weg wuiven. ‘Bon courage!’ groet hij, met een schuin oog naar onze vetgemeste rugzakken en weg is hij. Op naar moeders de vrouw.

Saint-Étienne-de-Tinée is een voor de hand liggende startplaats als je geen zeeën van tijd hebt en toch een stevige portie GR5 wilt snuiven. Vliegen vanuit Eindhoven naar Nice, tegenover de aankomsthal in de bus stappen en nog dezelfde avond zit je in je berghotelletje met Vanessa Paradis op de achtergrond aan een malse steak en een gelukkig makend glas wijn. Klaar voor de GR5.

Zeven mensen

Vandaag maken we geen haast om vroeg binnen te zijn, want voor morgen wordt er slecht weer voorspeld en ook in Nederland zijn we niet bepaald verwend met zon. Pakken wat je pakken kunt, zei mijn vader altijd, en daarbij doelde hij niet op geld, maar op de mooie dingen van het leven. Mijn vader had Jan Flokstra kunnen zijn.

Met een Frans stokbroodje en kaasje liggen we in het verlaten skidorp Auron languit te genieten in de aangename nazomerzon. Ons vooruitzicht mag er zijn. Iedere dag een nieuwe horizon schilderen, een paar dagen weg uit de gewoonheid van ons bestaan, vriendschapsbanden aanhalen, goed eten en drinken.

Al vroeg in de middag lopen we Roya binnen. Roya is vers gezaagd hout, een felrode brandkraan en een heerlijke gîte. Eigenaar Maurice Payan zegt bij aankomst meteen iets wat ons geweldig geruststelt. ‘De GR5 zit in je benen en je hoofd, niet in een routeboekje. Waar je begint of eindigt en wat je aflegt, is onbelangrijk.’ Waarmee we ons niet langer schuldig voelen dat we slechts een klein stukje GR5 lopen.

Maurice is een zoon van de streek en bewaker van de geschiedenis van het nietige Roya. De gîte, in betere tijden een basisschool, hangt vol foto’s van hoe het ooit was. Uitpuilende schoolklassen, meerdere winkels en twee kerken. In het dorp wonen nu permanent zeven (!) mensen, in de zomermaanden een stuk of vijftig. Het is een beeld dat het hele platteland van Frankrijk kenmerkt: leeglopende dorpen, de ouderen blijven achter en als uiteindelijk de scholen en cafés sluiten, is het gedaan. Mensen als Maurice vechten ertegen door met bijvoorbeeld een gîte of een jaarlijks feest het dorp levendig te houden. ‘De gemeenschapszin houdt ons op de been. Dat is iets wat je in de stad niet meer hebt.’

Wilde achterland

Beroerd geslapen. Maar Jan Mark nog beroerder, dus dat scheelt. Zijn matras was flinterdun, het bed te kort en bovendien werd hij bruut geattaqueerd door bedwantsen.*) De dag begint sowieso een beetje raar. Ik pak mijn bergschoenen en, ik geef het toe, sta er uitgebreid in te ruiken tot ik erachter kom dat het de schoenen van Maurice zijn. Leg dat maar eens uit dat je in de schoenen van een ander staat te ruiken. Dat lukt je niet.

*) Let op, dit was in 2015. Inmiddels is deze gîte geheel gerenoveerd met o.a. betere bedden!

Met het schaamrood op de kaken gaan we op pad. Net buiten Roya, als we de wilde Tinée oversteken, lopen we het nationale park Mercantour binnen. We bewegen ons langs de groene randen van dit overweldigende gebied. Voor het meer alpiene deel moet je verder richting de Italiaanse grens, maar de kruimels die hier overblijven zijn beslist de moeite waard.

We trekken door een breed en machtig dal, de Vallon de Sallevieille, waar een woeste rivier doorheen jakkert, gevoed door verschillende watervallen die zich van grote hoogte naar beneden storten. Mist kolkt naar boven, wind raast over de kammen. Dan begint het fluisterend te regenen en zijn we helemaal alleen. Wat volgt, is allemaal overtreffende trap. Dit is het wilde en ongetemde achterland van de Méditerranée.

We trekken bovenlangs het gehucht Vignols. Hier verblijft Prins Albert III van Monaco soms in zijn enorme buitenhuis, hebben we ons laten vertellen. Zijn naam wordt zelfs met respect uitgesproken. Om de natuur van de Mercantour te behouden, tast hij regelmatig diep in de buidel. Daar zit ook een stukje eigenbelang bij natuurlijk, maar toch. Hij doet het maar.

Lekker spartaans

Laat in de middag doemt de Vacherie de Longon opeens op, volmaakt eenzaam aan een kristalheldere beek diep in het bos. We worden begroet door een roedel drijfnatte honden. De dochter des huizes laat zien waar we slapen en als we met een mok warme koffie binnen zijn geïnstalleerd, kruipt de kat spinnend bij Jan Mark op schoot. Hoe huiselijk wil je het hebben? De koeien zijn een dag eerder naar beneden gebracht, de schapen volgen later. Het seizoen loopt op zijn laatste benen. Kaas maken, daar draait het leven hier om. In de stal ruikt het zwaar naar ammoniak van het zout waarmee de kazen ingewreven worden om ze langer te kunnen bewaren. De kinderen gaan overigens niet naar school, maar krijgen dagelijks les van Sandrine, de huttenwaardin. Dat mag nog in Frankrijk. Alles is lekker spartaans hier, ook onze slaapplaats. Sinds het voorjaar is er wel een warme douche.

De hut mag dan eenvoudig zijn, het eten is dat allesbehalve. Eerst komt de socca op tafel; een typische dunne snack uit Nice gemaakt van kikkererwtenmeel. Daarna een Pissaladière; Franse pizza met ui en olijven gevolgd door een boterzachte hachee met rijst en groenten. En na de onvermijdelijke Fromage Blanc een mok koffie, een glas wijn en een génépi; een slaapmutsje dat erin hakt. Vlak voordat we gaan slapen, op het Franse platteland om 21.00 uur, komen nog even de spannende verhalen op tafel. Over een wolf die in 2009 een zwangere koe doodde en het kalf uit de buik haalde. En de meters sneeuw die hier kunnen liggen waardoor je dagen opgesloten zit.

Tegelwijsheid

Een ijskoude nacht volgt, zelfs met drie dekens is het nauwelijks aangenaam te krijgen. De volgende ochtend kraakt het gras rondom de hut, de drinkbak van de schapen is stijf bevroren. Maar o wat is het helder en blauw, geen veegje wolk te bekennen. We snappen na een paar kilometer lopen waarom de kinderen niet naar school gaan. Het is niet te doen. Bijna een uur steil dalen en klauteren tot aan de eerste huizen van Rougios, een plaatsje van niks nog. Een uur verder, in het dorpje Roure, staat een oude bekende ons te wachten. Het is fotograaf en schrijver Paul Smit, die hier al jaren woont. Vanaf zijn knusse balkonnetje kijkt hij hier uit over de bergen. ‘Sinds ik hier woon, heb ik nooit meer een writersblock, vertelt Paul.

Paul wijst ons een mooi sluipweggetje naar Saint-Sauveur-sur-Tinée, in het dal. Helaas is alles gesloten als wij aankomen, een lunch kunnen we op onze buik schrijven. De hitte is drukkend en loom. Door het gebrek aan een goede maaltijd en de warmte valt de lange middagetappe daarom zwaar. En dan heb je soms te weinig oog meer voor de schoonheid van het landschap. Een in de rotsen uitgehouwen pad, ommuurde tuintjes aan de rand van Rimplas, stokoude vijgenbomen, een breed en open landschap dat rolt en bolt, omgeven door machtige bergen. En dan is niets mooier dan hongerig, bruinverbrand en moe in de kille schemering een dorp binnen te sjouwen. We kunnen meteen aanschuiven in gîte les Marmottes in St. Dalmas. Er is op ons gewacht. Water? Wijn? Olijven? Brood? Het leven is niets anders dan je mee laten voeren op de juiste golf. Jawel, zet die maar op een tegel.

Middellandse Zee

Vandaag is als gisteren, maar dan nog langer. JM heeft uit voorzorg voor vertrek de patisserie volledig leeg gekocht. Met een rugzak vol vlaaitjes en chocoladecroissants gaan we op pad. We lopen het er wel weer af. Denken we. Positief in dat opzicht is de splijtende klim naar 1.920 meter, het begin van een ongekend mooie en eenzame kamwandeling. We komen uit op Col des deux Caïres, onderdeel van de Maginot linie. Deze verdedigingslinie werd in 1930 gebouwd en moest de Fransen beschermen tegen een invasie van buurland Duitsland. Toen het echter zover was, vielen de Duitsers via de Ardennen binnen en dat was nu net een plek waarvan de regering zeker wist: daar komen ze nóóit binnen.

Vanaf de kam trekken we urenlang door het bos om in de laatste middagzon nog een laatste ruige klim voor onze kiezen te krijgen naar Le Brec de Utelle. Boven zakken we neer op onze rugzakken. Onze voeten voelen als drumstellen. Voor het eerst deze tocht zien we ook de Middellandse Zee glinsteren. Een indrukwekkend gezicht. Zo dicht bij Nice en toch zo stil. Achter ons de hoge kammen van de Mercantour en aan de trillende horizon sterk beboste heuvels die licht nevelig uitrollen in zee. Je hoort bijna het getinkel van de glazen en het aangename geroezemoes aan de boulevard van Nice. Het geluid van de rollende golven op het strand. Diep beneden ons vloeit een sliert schapen als een trage gletsjerbeek van de helling. Het enige geluid dat de stilte doorbreekt is het vrolijke getingel van hun belletjes. Het wordt iedere dag mooier, stiller, grootser, indrukwekkender. Vier dagen onderweg en het lijkt of we al een jaar door Frankrijk trekken. We snappen Jan Flokstra toen hij hier zijn laatste kilometers naar Nice aflegde en bedwelmd werd door de geuren van lavendel en mimosa. Wat in hemelsnaam hierna?

* Voor dit artikel hebben we gesproken met Peter Gijs van Enk, Martijn Nicolaas en Toke Klinge die de GR5 helemaal of grotendeels hebben gelopen. Boek- en kaartinformatie is afkomstig van boekhandel De Zwerver in Groningen.