Fietsen door Tsjechië en Polen

Of ik vanaf de fiets Tsjechië en Polen wilde ontdekken, was begin deze zomer (2023) de vraag die op mijn (fiets)pad kwam. Daar hoefde ik niet lang over na te denken. Ja! Heel graag. Een land per tweewieler ontdekken is het aller-állerleukste wat er is, daar kwam ik tijdens mijn eerste fietsreis door België en Frankrijk al snel achter. Je komt al fietsend op plekken waar je anders niet of niet snel komt en bent de hele dag buiten en in beweging. Héérlijk. Zeker als het een avontuurlijk land betreft waar het landschap met je mee beweegt.

Zowel Tsjechië als Polen vallen binnen deze categorie door de uitgestrekte bergachtige regio’s waar wandelaars en fietsers hun groene hart kunnen ophalen. Ook vind je hier door de hoge dichtheid aan kastelen en schilderachtige steden een mooie mix aan natuur, avontuur en cultuur.

Fietsen over de EuroVelo’s

Genoeg te zien en te fietsen dus, in dit deel van Europa. Door beide landen lopen verschillende langeafstandsfietspaden die erg geschikt zijn voor meerdaagse tochten. Zo is er de EuroVelo 4; de Centraal-Europese fietsroute die vanuit Duitsland door het midden van Tsjechië loopt en via Polen het land weer verlaat. Veel historie en herinneringen aan het communistische verleden vind je langs de EuroVelo 13, die de route van het IJzeren Gordijn volgt. En dan is er nog EuroVelo 9, het langeafstandsfietspad dat de Baltische zee met de Adriatische zee verbindt. Fiets je de complete 2000 kilometer van deze route, dan zie je van noord naar zuid (of andersom) veel van Polen en Tsjechië vanaf de fiets.

Bovendien liggen rond de EuroVelo’s flinke plannen om de fietsinfrastructuur nog verder uit te breiden. Om dit met eigen ogen (en benen) vanaf het zadel te ervaren, mocht ik op uitnodiging van het Tsjechische en Poolse toerismebureau aansluiten bij een groepje fietsliefhebbende journalisten. Het doel: fietsen van Praag naar Krakau. Twee heel toffe steden met daartussen mooie, groene, glooiende kilometers. Dat was in ieder geval mijn inschatting vooraf – want hoewel beide landen al een tijdje hoog op op mijn fietswensenlijstje stonden, was ik er nog niet eerder geweest.

Groene badkuip

Waar mijn eerste fietsvakantie een nogal gehaaste, ongestructureerde voorbereiding en planning kende – met zelfgeknutselde routes en kamperen op de bonnefooi – bestaat deze reis door Polen en Tsjechië uit een strak en vlot programma. We worden op sleeptouw genomen door lokale gidsen en doorkruisen verschillende regio’s die allemaal hun eigen identiteit hebben. Tsjechië is als een groene badkuip, zo leer ik op de eerste dag: het middendeel is vlak, de buitenring bergachtig.

We beginnen ons fietsavontuur in de regio Midden-Bohemen (rondom Praag, veel kastelen), daarna Oost-Bohemen (ruig en bergachtig, met de Snezka als hoogste berg van Tsjechië) en Noord-Moravië (wijngaarden afgewisseld met sprookjesachtige dorpjes). De steden die we in Tsjechië al fietsend aandoen zijn Nymburk, Kutna Hora, Pardubice, Litomysl, Olomouc en Stramberk. In Polen fietsen we door de avontuurlijke regio Malopolska (Klein-Polen), om via de stad Nowy Targ in Krakau aan te komen.

De etappes zijn niet wereldschokkend lang: zo’n 50 kilometer per dag. Om ervoor te zorgen dat we zoveel mogelijk van alles op en rond de route meekrijgen, zitten er tussen Praag en Krakau ook transfers op vier wielen in de reis verweven (met een taxibusje) en maken we de heen- en terugreis met het vliegtuig. Dit voelt ietwat ongemakkelijk, omdat juist het duurzame karakter een fietsvakantie zo mooi maakt. Aan de andere kant hebben we slechts een week de tijd en is dit het gemak van een georganiseerde persreis. Net als de plekken waar we overnachten: normaal gesproken neem ik mijn tentje mee, nu wacht ons het comfort van hotelbedden. Mijn kampeerinboedel kan dus thuisblijven. ‘En je fiets dan?’ – nou, zelfs daar hoef ik niet over na te denken: de (gehuurde) gravelbike staat bij aankomst op de luchthaven van Praag al klaar op het dak van het busje. Luxe, en we zijn meteen ready to go.

Geschiedenisles onderweg

We beginnen onze fietstocht in Nymburk, een dorpje ten Noord-Oosten van Praag. Gids Lukas van Europe Bike Tours wacht ons op voor de eerste etappe richting Kutna Hora. De geplande route van 30 kilometer wordt door Lukas al snel aangepast en opgeschaald – we komen immers uit een echt fietsland en kunnen wel een beetje doortrappen, zo schat hij in. En dat klopt! Lukas blijkt niet alleen een zeer sympathieke en sportieve fietsliefhebber, ook weet hij als geschiedenisleraar ontzettend veel van de historie van Tsjechië. Een topcombi voor een gids, zo blijkt al snel.

Het eerste stuk vanuit Nymburk richting Kutna Hora fietst meteen heerlijk. Tsjechië is een avontuurlijk land en de Tsjechen zelf zijn ook erg actief. Op het fietspad komen in het weekend veel skaters, hardlopers en fietsers samen. We fietsen door het schilderachtige stadje Kolín (het kerkplein ligt hier hoog, maar is de klim zeker waard) en trappen eind van de middag het golden hour in. De glooiende wegen richting Kutna Hora kleuren zo vlak voor zonsondergang prachtig geelgoud en geven een fraai beeld van de regio waar we ons begeven, Midden-Bohemen. Gids Lukas attendeert ons op de vele kersenbomen langs de route. Het fruit mag geplukt worden en dat laten we ons geen twee keer zeggen.

Moe van het fietsen en voldaan van de nieuwe indrukken komen we aan in Kutna Hora, de historische zilverstad in Midden-Bohemen. Ons hotel ‘U Kata’ blijkt een bijzondere voorgeschiedenis te hebben. Ooit woonde hier de beul van de stad en dat is aan de vele interessante (en ietwat lugubere) schilderijen op de gang nog goed te zien. Of dit invloed heeft op onze nachtrust moet nog blijken; de kamers zijn in ieder geval ruim en fijn en fijn is ook het eten dat in het levendige restaurant Dacicky op ons wacht. Hoewel de Tsjechische cuisine tot nu toe nog niet schittert van de vegetarische opties, smaakt de bulgur met paddenstoelen opperbest. Uitgebreid en lekker eten kun je in Tsjechië sowieso voor zéér schappelijke prijzen. En dat is een groot budgetvriendelijk pluspunt!

Tijdens de rondleiding leren we dat de St. Barbarakathedraal het culturele hoogtepunt van Kutna Hora is. Een prachtige kerk met een prachtige ligging. Met recht een stralend middelpunt – alleen momenteel iets minder stralend. ‘Energiecrisis’, merkt gids Lukas op als we ‘s avonds richting de kathedraal lopen. De kerk, normaal gesproken mooi uitgelicht, is volledig in donker gehuld om de energiekosten te drukken. Het maakt de aanblik misschien wat minder sprookjesachtig, maar niet minder indrukwekkend.

Een tip voor vroege vogels: bewonder de St. Barbarakathedraal als de zon net opkomt, in alle rust. Je wordt getrakteerd op een schitterend uitzicht over de vallei en kijkt vanaf de kunstzinnige balustrade uit over de wijngaarden aan de voet van de kathedraal.

Slapen boven de paarden

De tweede fietsdag doorkuisen we een nieuwe regio: Oost-Bohemen. Op de planning staat onder andere een bezoek aan Pardubice. Dit kleurrijke stadje ligt aan de Elbe en staat bekend om een aantal p’s: paarden, peperkoek en het pittoreske Perstynske plein. We fietsen door het historische centrum en brengen een bezoek aan het renaissance kasteel. Hier treffen we nog een p: de pauwen die de middeleeuwse burcht met trots bewaken. Ook is het kasteel een populaire pleisterplaats voor pelgrims richting Santiago de Compostela. Vanaf Pardubice nog zo’n 3.224 kilometer.

Die afstand staat ons vandaag niet meer te wachten. Wel leidt gids Lukas ons in een etappe van zo’n 40 kilometer naar het schilderachtige dorpje Vysoké Myto. Nog zo’n klein openluchtmuseum, met gekleurde gevels en klinkende kinderkopjes. Fietsen door zo’n oud centrum blijft een feest door alles wat er te zien is, maar ook een oncomfortabele ervaring door het gestuiter over de straatstenen met de best dunne bandjes van deze gravelbike. We weten het getril te verslaan en proosten op wederom een geslaagde fietsdag, waarna we ons opmaken voor een bijzondere overnachting.

We zijn inmiddels in de buurt van de klassieke stad Litomysl en slapen in pension Jízdárna Suchá. Hier ruikt het naar stro en klinkt het geklak van paardenhoeven. Dit pension blijkt ook een manege te zijn en is met afstand de allerleukste slaapplek van deze reis. We slapen zo ongeveer boven de paardenbak en hebben uitzicht over de manege buiten. Het ontwaken is een ervaring op zich: alleen de vogeltjes tsjilpen terwijl de zon tegen een kraakheldere hemel in alle stilte opkomt. Het ontbijt is misschien bescheiden, maar al met al is deze plek veel unieker (en leuker!) dan een standaard hotel.

Van kasteel naar kasteel

Op fietsdag 3 neemt fietsgids Vitek het stokje over van gids Lukas. Daarmee nemen we afscheid van de bodemloze geschiedeniskennis van Lukas en maken we kennis met het voortvarende tempo van onze nieuwe fiets-CEO. We beginnen de dag in Litomysl en bezoeken het kasteel dat volledig is ingericht, compleet met opgemaakte bedden, een opgedekte eettafel en een eigen theater. Het is een setting die zich goed leent voor een groepsfoto en die wordt dan ook gemaakt. Het resultaat kan zo doorgaan als kandidatenfoto voor ‘Wie is de Mol?’, maar oordeel vooral zelf.

In Litomysl valt op dat de koffie erg goed smaakt en het marktplein vol auto’s staat. Gemotoriseerde voertuigen krijgen in Tsjechië nog veel ruimte in het hart van steden en dorpen, zo blijkt. Tsjechië is absoluut een fietsvriendelijk land met nog (veel) meer potentie voor tweewielers, maar auto’s zijn nog steeds de baas – ook in het centrum van de stad. Eenmaal on route is het vooral heerlijk fietsen, over glooiende wegen met gelukkig weinig tegemoetkomend autoverkeer en keer op keer een prachtig uitzicht.

Halverwege passeren we het mooiste kasteel dat ik deze reis heb gezien: kasteel Bouzov. Deze sprookjesachtige plek doet tegenwoordig vooral dienst als filmlocatie. Dat mag geen verrassing zijn, want kasteel Bouzov ligt er prachtig bij. Hoog op een berg, compleet met ronde torens en een ophaalbrug. De route ernaartoe zou ik op zijn zachtst gezegd uitdagend willen noemen: een steil klimmetje met veel losse stenen. Niet geheel family-proof, maar gezien de grote groepen mensen rondom het kasteel is er vast ook een alternatieve route naar de top.

Taart in een pizzadoos

We fietsen deze dag van Oost-Bohemen naar Moravië. Deze regio is zeer geschikt voor wijnliefhebbende avonturiers, want je vindt in Moravië veel bergen en veel wijngaarden. Olomouc is al eeuwen het culturele centrum van de regio. Deze koninklijke, barokke stad is onze bestemming voor vandaag. Je fietst hier door mooie parken met strakke fietspaden en ook rondom de stad is het (minstens) 50 tinten groen. De bekende mix aan cultuur en natuur in Tsjechië, vind je in Moravië dus perfect terug.

De laatste dag in Tsjechië fietsen we nog dieper de regio in. In Palacov maken we een speciale culinaire stop voor frgál. Deze heerlijke grote koeken zijn net taartjes; frgál is gemaakt van dun deeg en de vulling is zoet en fruitig. Goed nieuws voor wie niet kan kiezen: dat hoeft ook niet. Het is mogelijk om een pizzadoos met verschillende smaken van deze lokale specialiteit te bestellen en die optie raad ik ten zeerste aan.

Moravië staat bekend om de charmante dorpjes en daar worden we op de laatste avond en nacht op getrakteerd. We duiken het sprookje van Stramberk in, een dorpje met gekleurde huisjes en een eeuwenoude kasteeltoren. Stramberk ligt lekker hoog, dus de laatste kilometers is het klimmen geblazen. Vooral het allerlaatste stuk naar de middeleeuwse wachttoren is pittig steil, maar dan heb je ook wat! Namelijk een prachtig uitzicht over het dal met het idee: ‘daar hebben we toch maar mooi gefietst.’

Op ontdekking in Klein-Polen

Na Stramberk gaan we de grens over naar Polen, waar een nieuwe gids en een nieuwe fiets ons opwachten. We switchen van gravelbike naar mountainbike en van gids Vitek naar gids Jaroslaw. Maar eerst staat er in Chocholów een regionaal gerecht voor ons klaar: pierogi, oftewel Poolse dumplings. De menukaart toont een vegetarische variant (woehoee) en die smaakt fantastisch. Bovendien zijn we door deze excellente koolhydraten weer voorzien van de nodige energie voor het vervolg van de fietsreis.

We zijn in Malopolska, Klein-Polen. In deze groene, bergachtige regio wordt hard gewerkt aan het uitbreiden van het bestaande fietsnetwerk. In totaal zal bijna 1000 kilometer aan goed gemarkeerde fietspaden aan elkaar geknoopt worden om de meest toeristische plekken en natuurgebieden met elkaar te verbinden. Dit omvangrijke fietsnetwerk is nog niet af, maar er valt vanaf de fiets al genoeg te ontdekken, zo wil gids Jaroslaw ons laten zien.

We stappen op onze mountainbikes voor de eerste avontuurlijke kilometers. Wederom een fiets zonder ‘slijklatje’, oftewel spatbord. Deze persreis leer ik nieuwe regio’s, mensen én Vlaams vocabulair kennen, met dank aan journalist en reisgenoot Teun uit Antwerpen. En zo fietsen we – zonder slijklatje – over uitgestrekte gravelpaden richting Nowy Targ. Een beetje klimmen, een beetje onverhard, en vooral genieten van het panoramische uitzicht op het machtige Tatra-gebergte.

Proeven aan de VeloDunajec

De tweede dag in Polen staat een kennismaking met de VeloDunajec op het programma. Deze langeafstandsroute start in het hooggelegen Zakopane en eindigt in Wietrzychowice. Totale lengte: 237 kilometer. De route langs de rivier de Dunajec is goed gemarkeerd en stevig geasfalteerd. In tegenstelling tot veel andere fietsroutes in Malopolska die nog onder constructie zijn, is de VeloDunajec helemaal af. En dat is te zien! De pitstops die speciaal voor fietsers zijn ingericht – compleet met barbecue, toilet en overkapte picknicktafels – verdienen zeker een shout-out. Op deze manier maakt Polen haar status als fietsland zeker waar.

We redden het niet om de complete VeloDunajec te fietsen, maar krijgenwel een goed beeld van de natuur en cultuur langs de route: in Dębno maken we een uitstapje naar een bijzondere houten kerk en ook het fietspad rond het stuwmeer Czorstyn is zeer fotowaardig.

Uiteindelijk komen we aan in Krakau. Helaas niet per fiets, maar via de vrijdagmiddagspits in de taxibus. En hallooo: wat een toffe, diverse stad is Krakau! We hebben op zaterdagochtend nog een laatste stadswandeling voordat we ons op het vliegveld mogen melden voor de terugvlucht. De hoogtepunten van Krakau komen in sneltreinvaart voorbij en smaken absoluut naar meer, net als de rest van deze fiets-cultuurtrip.

Nodigt deze reis uit om meer van Tsjechië en Polen te ontdekken? Jazeker. Al het moois kwam in vogelvlucht voorbij, maar ik heb wel degelijk kunnen zien en ervaren dat beide landen bijzonder geschikt zijn voor een meerdaagse fietsvakantie. Cultuur en natuur in de mix – ik kom graag nog een keer (met tentje en de rest van mijn kampeerinboedel) terug.