Are Kalvø over 'De Outdoor Waanzin'

In Noorwegen is schrijver en satiricus Are Kalvø al jaren een bekende verschijning in televisieprogramma’s en op de planken. Het afgelopen jaar baarde zijn boek ‘Hyttebok frå Helvete’ opzien, omdat hij in het boek de gehele outdoor wereld onder het vergrootglas legt. In het boek vraagt Kalvø zich af hoe het toch kan dat hij al zijn vrienden langzaam maar zeker aan The Great Outdoors heeft verloren. Van het boek kwam een satirische one man show die Kalvø inmiddels meer dan 100 keer heeft opgevoerd. Bij Noorwegen bleef het niet. In 2018 werd het boek vertaald naar het Engels en ‘Hiking to Hell’ werd ook daar een succes. ‘Hyttebok frå Helvete’ is onlangs in het Nederlands vertaald. We spraken Are Kalvø over ‘De Outdoor Waanzin’ - zoals de titel van het boek in het Nederlands is - toen hij voor een optreden op het SNP en Op Pad Wandelevent naar Nederland kwam.

’Hyttebok frå Helvete’ is door vertaalster Paula Stevens vertaald naar ‘De Outdoor Waanzin’. Weet jij of die titel dicht bij de oorspronkelijke titel zit?

"De Noorse titel is lastig te vertalen naar andere talen. ’Hyttebok frå Helvete’ betekent letterlijk berghut vanuit de hel. De titel van de Engelse vertaling heb ik bedacht: Hiking to hell. Ik denk dat dat een perfecte vertaling is en wellicht meer aansprekend. Het is ook een titel die perfect is voor AC/DC fans. De Duitse titel ‘Frei, Luft. Hölle’ zit daar weer tegen aan. Maar ik vind de Nederlandse titel erg mooi. Hij klinkt mooi, zo lekker rauw en hoewel ik geen woord Nederlands spreek, begrijp ik de titel."

Are Kalvø over Are Kalvø

Geboren op 31 December 1969…. De laatste uren van het jaar. Dan heb je een hele korte verjaardag.

"Ja, ik ben geboren op oudjaars avond, maar ik vier mijn verjaardag tot heel ver in het nieuwe jaar. Op school was het wel vervelend want ik was jarig als we allemaal vakante hadden en niemand was thuis en er kwam ook niemand. Maar nu - als volwassene - is het fantastisch: iedereen komt en het feest houdt nooit op. Om eerlijk te zijn: oudjaarsavond draait eigenlijk alleen maar om mij."

Je bent geboren en getogen in Stranda, een klein dorpje aan een van de meest beroemde plekken ter wereld.

"Ja, Stranda ligt aan het Geiranger Fjord en daarmee ben ik eigenlijk opgegroeid in een ansichtkaart of zoals we nu zouden zeggen in een Instagram post. Als ik naar buiten keek zag ik bergen en fjorden. Dat vond ik helemaal niets."

Het platteland heb je achter je laten en nu woon je in Oslo. Waarom de schoonheid van de fjorden verruilen voor de drukte van de stad?

"Ik ben gek op mensen. Hoe meer mensen, des te beter. Ik ben schrijver en zeker acht uur per dag zit ik in mijn eentje in mijn werkkamer. Dat is mijn rustmoment. Als ik niet aan het werk ben, wil ik drukte om mee heen. Ik ben gek op geluiden. Stilte vind ik vreselijk, ik ben er bang voor. Het is namelijk nooit echt stil. Er is altijd wel ergens een geluidje; iemand die heel hard probeert geen geluid te maken. Geluid zorgt bij mij voor ontspanning. Ik word vrolijk van feestgeluiden in de verte. Ik hou wel van een ander soort stilte, de stilte die niet 100% stil is. Ik vind het best lekker om alleen buiten te zijn en dan is stilte bijvoorbeeld heerlijk aan zee zitten en luisteren naar de golven."

Are Kalvø over Noorwegen

Noorwegen is een rijk land. Jullie hebben olie. Jullie krijgen gratis geld van de overheid. Jullie hebben het hoogste maandelijkse inkomen van Europa. Jullie rijden allemaal in elektrische Tesla’s. Het is niet druk in Noorwegen. Jullie hebben een natuur waar de meeste mensen alleen van kunnen dromen. Je hebt er voor gekozen in een drukke stad te wonen en toch klaag je er over dat je vrienden verliest aan The Great Outdoors? Waarom daar over klagen en er zelfs een boek over schrijven?

"In de eerste plaats omdat niemand over de De Outdoor Waanzin spreekt. Het lijkt wel een verboden onderwerp. Als je in een land woont waar meer natuur is dan mensen dan verwacht iedereen ook dat je gek bent op natuur, op buiten. Je droomt over The Outdoors. Veel mensen denken ook dat mensen die in Oslo wonen daar eigenlijk helemaal niet willen wonen. Die moeten daar wonen vanwege het werk, omdat hun vrouw of echtgenoot dat wil. Iedereen denkt dat als wij een vrije keuze hadden, alle Noren in hun eentje ergens op een berg in het bos zouden zitten. Maar dat is natuurlijk onzin. Er trekken steeds meer mensen van het platteland naar de stad. En dat terwijl de overheid juist geld betaalt als je in die gebieden blijft wonen die langzaam aan het ontvolken zijn. Ik heb niets tegen buiten, ik haat het niet. Ik vind het alleen vreselijk saai."

In het boek ga je op zoek naar vrienden die je gedurende je leven verloren hebt aan de natuur, the outdoors… 

"Dat je vrienden verliest tijdens je leven is logisch. Meestal verlies je ze als ze een vriendin krijgen. Dat snap ik, maar aan the outdoors…. Bij mijn vrienden gebeurde er niets tot ze ergens halverwege de dertig waren. Dat is blijkbaar het moment dat de kinderen er zijn, het huis is er is het vaste inkomen komt keurig iedere maand binnen. Dan wordt het leven blijkbaar opeens saai. Mensen denken dan: ‘is dit het nou?’. En het moment dat ze aan de dood beginnen te denken, speelt ook mee: ‘er moet toch meer zijn!’ Dan worden ze opeens dol op ‘natuur’ en ‘buiten’ zijn. Daarvoor waren het nog normale mensen. Het lijkt erop alsof iedereen op dat moment een midlife crises krijgt. Het hele land!

Maar er speelt nog iets mee: vluchtgedrag uit het leven dat je lijdt en dat is iets wat in Noorwegen wordt aangemoedigd. In Noorwegen hebben we massaal begrip voor het weg vluchten van andere mensen. Ik snap daar niets van; ik denk juist dat het goed is als je met anderen bent. Een mooi voorbeeld is een Noorse politicus die op een persconferentie vertelde dat hij de beslissing om zich verkiesbaar te stellen voor het premierschap had genomen op een wandeling in z’n eentje in de bergen. Het waren de bergen die hem vertelde: ‘stel je verkiesbaar!’. Dat is natuurlijk belachelijk. Hij had moeten overleggen. Met mensen. Hij verloor uiteraard de verkiezingen."

Noorwegen is dus rijk aan natuur en buiten. In het boek heb je het ook over Allemansrecht, het recht dat je in principe overal in Noorwegen mag gaan en staan als wandelaar. Maar hoe vrij is dat Allemansrecht nou echt?

"Het is niet zo open als het zou moeten zijn. Noren zijn erg trots op het Allemansecht en wij denken dat het alleen in Noorwegen bestaat, maar dat is verre van de waarheid want veel landen hebben het. Mooi voorbeeld van hoe open het is, is de Noorse kust. In principe zou er een strook van ik geloof 100 meter moeten zijn langs de kust waar iedereen mag en kan komen. Nou, dat is niet zo. We bouwen overal huisjes en zetten hekken om stukken grond en we plaatsen zelfs slagbomen. Het leuke is wel dat je dat gewoon kan negeren, want dankzij het Allemansrecht heb je de wet aan je kant. Vraag blijft natuurlijk wel: is het verstandig? Je wilt de Noren ook niet tegen je in het harnas jagen; je bent immers te gast. En het hoeft ook niet: er is plek zat om te gaan."

Are Kalvø over Buitenmensen

De Outdoor Waanzin gaat ook over outdoor mensen en je vindt er nogal wat van. Geef eens een reactie op de volgende beweringen die je overigens zelf maakt.

Buitenmensen communiceren niet.

"Nee, over het algemeen niet. Voor het boek heb ik veel gewandeld, ik moet immers wel weten waar ik het over heb. Tijdens het wandelen zegt iedereen elkaar gedag. In Noorwegen zeggen we Heyhey. Maar meer dan de noodzakelijke heyhey komt er echt niet uit. Voor mijn boek heb ik bewust mensen aangehouden om een gesprek te beginnen dat verder gaat dan heyhey en verder gaat dan alleen de geijkte onderwerpen: hoe ver is het nog, hoe is de wandeling, wordt het lastig? Ik probeerde het over muziek of politiek te hebben. Dat wordt niet gewaardeerd."

Buitenmensen zijn leugenaars.

"Ja zeker. Dat weet ik heel zeker zelfs. Sterker nog: op een hike die drie weken duurde heb ik niemand ontmoet die ook maar iets vertelde wat zelfs ook maar een beetje waar was. Iedereen liegt over hoe ver iets nog is en iedereen schept vreselijk op. ‘Was het pad lastig?’, vroeg ik. ‘Nee…’, was het antwoord. ‘Was je bang?’, vroeg ik. ‘Nee…’, was het antwoord. Ik zag geen hand voor ogen door de mist, de rotsen waren glad en aan een kant ging het 300 meter loodrecht naar beneden. ‘Nee, helemaal niet lastig. Helemaal niet bang. Het uitzicht is fantastisch’, vertelden ze. In de MIST! Leugenaars allemaal!"

Buitenmensen zijn missionarissen.

"Zeker, en dat is eigenlijk heel merkwaardig. Buitenmensen willen weg van de massa, ze willen alleen zijn. Weg van het geluid. Dan is het raar dat ze iedereen maar willen overtuigen van het feit dat jij ook naar buiten moet gaan. Dat zijn tegengestelde belangen."

Missionarissen communiceren om hun boodschap over te brengen dus buitenmensen communiceren wel.

"Nee, juist niet. Communiceren is twee richtingsverkeer. Wat buitenmensen en missionarissen gemeen hebben is dat ze vooral hun standpunt opdringen aan de ander. De mening van die ander is helemaal niet interessant. Wat ik ook raar vind is dat buitenmensen het voortdurend hebben over nederigheid. Ze voelen zichzelf nietig als ze tussen al die grote bergen staan. Ik snap daar niets van: natuurljk ben je dat want de bergen zijn groot en wij zijn klein. Dat is iets fysieks. Maar al die buitenmensen die nederigheid ervaren als een psychisch iets… Ik wordt nederig van al die dingen die wij mensen samen allemaal kunnen. Elke dag weer. Dat is briljant. Een berg… die staat daar maar…"

Are Kalvø over buiten

Herhaaldelijk komt de term ‘logistiek’ terug in het boek en meestal niet heel erg positief.

"Logistiek is wel hetgeen ik het meest haat aan naar buiten gaan. Maar eigenlijk ook in het dagelijkse leven. Logistiek is gedoe! Je bent eindeloos aan het nadenken wat je mee moet nemen op een tripje. Regenjas, broek, hoeveel stuks ondergoed, heb ik genoeg eten bij me voor een week, heb ik water? Allemaal gedoe. Rugzak inpakken en weer herpakken. Gedoe! En dat is vreselijk ironisch, want zou naar buiten gaan juist niet het tegenover gestelde moeten zijn? Het zou natuurlijk ook kunnen liggen aan het feit dat ik niet echt een buitenmens ben en gewoon te weinig ervaring heb. En als je dan alles denkt te hebben ingepakt, kom je dankzij het weer altijd weer tot de conclusie dat je toch de verkeerde jas bij je hebt. Ik zeg het toch: gedoe! Pluspunt is wel dat ik dat ook heb als ik in Oslo naar de kroeg wandel."

Ook over eten heb je niet veel goeds te melden.

"Dat is ook zo'n ding waar buitenmensen over liegen. Buitenmensen zeggen dat eten na een lange dag buiten beter smaakt. Dat is niet waar! Het is natuurlijk van de zotte dat je 7 uur moet lopen om eten lekker te laten smaken. Dan maak ik liever een kort wandelingetje naar een goed restaurant voor lekker eten. Ik snap het concept van die rare buitensport zakjes ook niet. Een soort poeder dat met water voedsel wordt. Echt niet. In de Noorse hutten is het beter. Daar krijg je gewoon vlees met iets. Een keer heb ik vis gehad. Dat was een openbaring. Een veganist die in Noorwegen een huttentocht gaat maken….dat is pas een uitdaging."

In het boek beschrijf je een aantal tochten en van die wandelingen is de tocht de Preikestolen, na het Geirangerfjord zo’n beetje de bekendste toeristische attractie van Noorwegen. Je was niet alleen….

"De tocht naar de Preikestolen bleek me op het lijf geschreven. Ik had net een tocht gemaakt in Jotunheimen. Jotunheimen is de plek waar alle hoge bergen van Noorwegen staan. Ik liep daar in de regen, veel mist en geen uitzichten. En… het ergste: ik was alleen en die paar mensen die ik wel tegenkwam, vonden het allemaal weer fantastisch. Regen, mist, niet bang, niet glad, great hike! Voor mij was dat absoluut zinloos; zo zou ik me nooit gaan bekeren tot Buitenmens. Zo zou ik mijn vrienden nooit snappen. Daarom bedachten we iets wat ik waarschijnlijk wél leuk zou vinden: naar een plek in Noorwegen met mooi weer. En dan kijken of ik net als al die buitenmensen mijn handen in de lucht zou steken als ik er was. Die plek vonden we dankzij Google en dat was het gebied van de Preikestolen. Dat werd een groot succes. Het was prachtig weer, de wandeling duurde geen dagen en ik liep in een rij met heel veel anderen. Iedereen kletst met elkaar. Bij de preekstel zelf was het gezellig druk. Ik werd er heel gelukkig van. Met z’n allen is het leuker dan alleen. Voor de goede orde: helemaal geslaagd als buitenmens ben ik daar niet, mijn handen zijn de lucht niet in gegaan."

Are Kalvø over politiek

In je boek heb je het niet veel over politiek en toch zie je een relatie tussen politiek en buiten zijn. Niet alleen bij die ene politicus, maar je citeert ook de 19de eeuwse Engelse dominee Richard Carter Smith die geschreven heeft over zijn vakanties in Noorwegen. Je schrijft ‘Hij heeft een eenvoudige boer hoger zitten dan een goed opgeleid iemand’. Vervolgens maak je de opmerking dat je dit in de Noorse politiek nog steeds ziet en dat je precies weet op wie deze mensen stemmen. Ik denk dat ook te weten: extreem rechts…

"Jouw reactie is precies wat ik er mee beoogd heb. Ik wil dat iedereen datzelfde denkt: ‘Dat weet ik ook’. Vervolgens vragen ze zich meteen ook af of ze het echt wel weten. Het antwoord is dus voor iedereen verschillend. In Noorwegen zullen de meesten denken aan een populistische partij die - en dat is specifiek Noors - tegen steden is en zich vooral richt op het platteland en de landbouw. Ze zijn fel tegen de EU. In veel andere landen zal dit een rechts georiënteerde partij zijn. In die zin is De Outdoor Waanzin behoorlijk Noors, maar toch voor iedereen toepasbaar."

Van rechts georiënteerde partijen is het slechts een klein stapje naar je volgende buitenmens ontdekking: de Outdoor Stazi.

"De Outdoor Stazi kwam in me op vlak voor ik aan een grote wandeltocht begon en kort nadat ik een film over die periode had gezien. Het heeft te maken hoe ik aan kijk tegen Buitenmensen en de manier waarop ze zich in de maatschappij bewegen. Het kwam eigenlijk door een vriend van me. Ik had hem nooit als Buitenmens gezien en opeens bleek hij het te zijn. Wat ik bedoel met Outdoor Stazi is dat je nooit weet wie nou eigenlijk een Buitenmens is. Je kan daarom ook geen grappen over buitenmensen maken, want je weet nooit of die grap wel als grap ontvangen wordt."

Als je nou met een politicus moest gaan wandelen, met wie zou je gaan: Boris Johnson, Donald Trump, Vladimir Putin, Angela Merkel of Mark Rutte?

"Een wandeling, niet te lang? Ga ik dan naar een topje waar ik iemand vanaf kan duwen? Ho stop, die opmerking trek ik meteen terug. We gaan geen moord propaganderen. Ik weet zeker dat ik met Boris Johnsen heel veel lol ga hebben, ook al ben ik het niet met hem eens. Ik weet ook zeker dat het dan wel een kort wandelingetje moet zijn, want anders redt hij het niet. Ja, Boris om twee reden: 1) die wandeling wordt kort en 2) we eindigen vast met een biertje in de pub."

Are Kalvø over duurzaam

Voor de wandelingen die je hebt gemaakt om het boek te kunnen schrijven heb je een hele nieuwe outdoor uitrusting gekocht en je was verbaasd over het verpakkingsmateriaal.

"Outdoor… dan verwacht je automatisch dat alles duurzaam is, maar de hoeveelheid verpakkingsmateriaal die ik thuis op de grond had liggen na aanschaf… Echt enorm. Maar daar blijft het niet bij. Heb je enig idee hoeveel auto er gereden moet worden voordat je ergens aan een beetje wandeling kan beginnen? En dan ook weer naar huis. Wat in Noorwegen ook erg mee speelt - nu we het toch over duurzaam hebben - zijn al die vakantiehuisjes. Grofweg de helft van alle Noren heeft een tweede huis en dus wordt er voortdurend op en neer gereden. Ook niet heel erg duurzaam. Hier kan je het dus niet in het openbaar over hebben. Je raakt mensen als je zegt dat hun ‘buitenleven’ helemaal niet zo goed is. Met buitenleven bewijs je de natuur niet per se een dienst."

In het boek beschrijf je je tocht over de Besseggen bergkam en hoe je je weg vond in de mist.

"De Besseggen graad is een ding in Noorwegen. Maar niemand vindt hem moeilijk of zwaar, het regent er ook nooit en het uitzicht is altijd perfect. Toen ik er was - en natuurlijk alleen toen - was er potdichte mist. Het pad was nauwelijks zichtbaar behalve aan het spoor van uitgespuugde zakjes pruimtabak. Een typische Scandinavisch eigenschap en alle Buitenmensen die zo van de natuur houden, spugen het massaal uit in diezelfde mooie natuur. Duurzaam…. Maar dankzij die zakjes kwam ik wel zonder problemen op de top."

Are Kalvø over Outdoor Gear

Al je nieuwe buitensportspullen zaten dus in te veel plastic verpakking, maar wat ik mis in het boek is een paklijst. Ook heb je het niet veel over je spullen terwijl je er toch 40.000 Kronen (€ 4.000) aan hebt uitgegeven. Wat heb je gekocht of is Noorwegen gewoon erg duur?

"Noorwegen is inderdaad nogal duur, maar die 40.000 Kronen dat waren mijn spullen, maar ook het transport, het verblijf en het eten. Het is dus niet allemaal materiaal. Maar zelfs naar Noorse maatstaven is het niet goedkoop. In Noorwegen krijg je een hele mooie hotelkamer voor jezelf waar je in een berghut - voor hetzelfde geld - slechts een bed krijgt op een kamer van 8. Ik weet wel wat ik liever heb."

Het enige kledingstuk waar je het eigenlijk over hebt is die groene jas.

"Ik heb die groene jas nog steeds, al moet ik eerlijk bekennen dat ik niet zou weten waar. Het is de Groenste Jas van heel Scandinavië en het was een erg goede jas. Ik heb geen idee wat voor merk het is, hij is gewoon erg groen. Zou ik daar iets van moeten weten dan? Ik heb het boek niet geschreven voor Outdoor Nerds… Weet je wat ik altijd doe als ik specialistische spullen nodig heb? Ik ga naar een speciaalzaak en spreek degene aan die er het minst geeky uitziet. In een buitensportzaak zoek ik dus de persoon met normale kleding aan; niet degene met een broek met 1000-zakken. Ik begin altijd met een grapje en dan merk ik vanzelf of we contact hebben. Heb ik contact, dan ga ik met hem of haar verder. Toen ik mijn spullen kocht, had ik zo iemand en ik heb gewoon alles gekocht wat hij me aanraadde. Maar wat ik nou eigenlijk gekocht heb…."

Je weet toch zeker wel wat voor schoenen je gebruikt heb voor je Nordic Ski tocht? Je was de enige die de week door kwam zonder blaren.

"Vraag je nu weer naar het merk? Heb je nou nog niet door wie ik ben? Ik heb werkelijk geen idee. Het waren gewoon goede schoenen. Ik heb ze ingelopen, in Oslo. Op skischoenen dwars door Oslo. Weken lang. Wat misschien ook mee speelt is dat ik alles wel nieuw had gekocht en de rest van de groep niet. Plastic skischoenen uit de jaren 80… geen goed idee. Die breken. Wel leuk voor het boek overigens."

Op Pad over ‘De Outdoor Waanzin’

De Outdoor Waanzin is verplichte kost voor iedereen die iets met buiten heeft. Are Kalvø heeft een makkelijke pen en de manier waarop hij Buitenmensen onder de loep neemt is genieten. Het boek is confronterend en zal voor velen een blik van herkenning zijn. Dat niet iedereen het met de satiricus eens zal zijn of die blik van herkenning ook leuk zal vinden, staat als een paal boven water. Reden te meer om ‘De Outdoor Waanzin’ te lezen. De Outdoor Waanzin is uitgegeven door Uitgeverij Balans is 336 pagina’s dik en kost € 21,99 als paperback en € 10,99 als e-book. ISBN 9789463820462