Wandelen in de Kempen

De Kempen, land en cultuur

De Kempen mag je rekenen tot het ‘diepe Brabant’. Daar, tussen de bossen, de heide en de purperen hei liggen dorpjes die ‘passen in je hand'. Het is er nog stil, uitgestrekt en je bent er zo de grens over om in België voor weinig geld een goeie pint te kunnen drinken. Dankzij het uitgebreide wandelknooppuntennetwerk dat er tegenwoordig ligt, kun je makkelijk en uitgebreid ‘alle kanten’ op wandelen. De Kempen biedt veel natuur (die gelukkig weer aan het ‘vernatten’ is, wat de biodiversiteit ten goede komt), maar ook een goede portie cultuur. Goede voorbeelden zijn het monument van 'Den Droad', dat herinnert aan de 'Dodendraad', een afschuwelijke ‘elektrische grens’ tussen België en Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Maar ook De Achelse Kluis kent veel geschiedenis en is de moeite van het bezoeken waard. Al was het alleen maar om te proeven van het heerlijke Trappistenbier dat er wordt geschonken.

De Kempen heeft veel kenmerken van een ‘typisch’ grenslandschap. Kleinschalig, kleine dorpen, soms wat rommelig. Er zijn zandgronden en vennen, waar de natuur aardig z’n gang is blijven gaan, maar ook veel varkensstallen en wordt veel maïs geteeld. Met De Kempen wordt zowel het gebied bedoeld in Zuidoost-Brabant en een stukje Limburg, als in het noorden van België. Grote steden in de Nederlandse Kempen zijn Eindhoven, Valkenswaard en Veldhoven; in de Belgische Kempen zijn Turnhout, Mol en Hasselt, Genk en Lommel van belang.

Ooit was de Kempen één groot (schraal) heidelandschap waar schapen graasden, met bossen en nederzettingen aan de randen. Met de introductie van de kunstmest, werden de schapen overbodig en werden grote heidevlaktes omgetoverd tot akkers en weilanden. De onvruchtbaarste delen van de zandgronden werden beplant met dennen dat diende als stuthout voor de mijnen in Zuid-Limburg. In amper 60 jaar verdwenen de heideterreinen en de woeste gronden, die ruim 80 procent van het Zuid-Nederlandse landschap bedekten.

Inmiddels is de Kempen tot ‘rust’ gekomen en is gelukkig een deel van de heide bewaard gebleven. Her en der wordt natuur ontwikkeld. Een mooi voorbeeld daarvan is het grensoverschrijdende natuurgebied De Plateaux – Hageven waar de laatste jaren een stuk vervuilde, verrommelde en verschraalde grond is omgetoverd in een afwisselend natuurgebied waar ook het Dommeldal deel van uitmaakt.

De (arme!) Kempen zijn lange tijd het decor geweest van intensieve smokkel tussen Nederland en België. Voor boeren was de smokkel vaak broodnodig om simpelweg het hoofd boven water te kunnen houden. Boeren leenden veelal geen geld van banken, maar van familieleden. Om dat geld terug te kunnen betalen, moesten ze wel smokkelen of in ieder geval een rol vervullen in de smokkel.

(Bron: Wandelen tussen het Zwin en de Maas/ Grenslandpad)

De tweedaagse wandelroute

Dag 1 van deze tweedaagse wandeling in het grensgebied van Nederland en België start en eindigt in Valkenswaard. De route voert over de Groote Heide, langs het monument van de Dodendraad op de grens en via Achelse Kluis weer terug naar de Punder. Ca 19 kilometer totaal.

Dag 2 start bij de werkschuur van Natuurmonumenten op de rand van het grensoverschrijdende natuurgebied Plateaux Hageven. Je volgt de blauwe paaltjesroute, het Tweelandenpad, 9,7 kilometer lang. Je kunt de route eenvoudig verlengen  (met een kleine verplaatsing per auto, anders wordt het wel heel lang) naar De Malpie.

Om bij het beginpunt te komen is een auto noodzakelijk; er is geen openbaar vervoer.

Zwaarte en moeilijkheidsgraad van de wandelroute

Eenvoudige wandelroutes. De eerste dag is door de afstand wat steviger. In natte periodes zijn waterdichte schoenen noodzakelijk, zeker in natuurgebied De Plateaux-Hageven.

 

Beste seizoen

In principe het hele jaar door, maar de natuur staat in het voorjaar natuurlijk het mooist in bloei. In de herfst/winter, maar ook in het vroege voorjaar is er buiten de vakanties veel horeca gesloten. En in Plateaux-Hageven kan het na langdurige regenval zeer drassig zijn. 

Navigeren

We gebruikten een kaart en volgden de markering. De eerste dag liepen we hoofdzakelijk over het wandelnetwerk (knooppunten). Onmisbaar daarbij zijn Falk-kaarten 02 en 04. Van Plateaux-Hageven is bij de ingang in Nederland (werkschuur Natuurmonumenten) of België (Bezoekerscentrum Hageven) een gratis wandelkaartje van het gebied verkrijgbaar.
Zie verderop voor een globale routebeschrijving en opsomming van de knooppunten.

Overnachten

Leuk overnachtingsadres op deze tweedaagse wandeltocht is B&B (met minicamping) De Punder in Valkenswaard.
Eigenaresse Lisa den Punder vertelde dat haar vader jarenlang het hoofd boven water hield door smokkelgoederen vanuit Nederland naar de grens te brengen en ze daar af te leveren. ‘Als onze vader van huis was, wisten we wel hoe laat het was. Er werd verder niet over gesproken.’ Vanuit Nederland ging er vooral boter en jenever naar België. Andersom ging het om shag, zout en speelkaarten(!). Maar in feite werd alles gesmokkeld waar geld aan te verdienen viel.

Horeca langs de wandeling door de Kempen

Dag 1: Gastel, De Cranehoeve; De Achelse Kluis (goed bier, soep en broodjes). 

Dag 2: Neerpelt, Natuurpunt/bezoekerscentrum Hageven; Valkenswaard, pannenkoekenrestaurant Suykerbuyck.

 

Vervoer naar De Kempen

De Punder is slecht bereikbaar per openbaar vervoer. De dichtstbijzijnde bushalte is aan de Luikerweg; vanaf daar is het nog een half uur lopen. Bij het beginpunt op dag twee, de werkschuur van Natuurmonumenten, komt geen openbaar vervoer. Je kunt er wel je auto parkeren.

 

Handige adressen De Kempen

• VVV Noordoost-Brabant, Markt 77, Den Bosch
• VVV De Groote Heide, Oranje Nassaustraat 8a, Valkenswaard.
• Bezoekerscentrum/Natuurpunt Hageven, Tussenstraat 10, Neerpelt (België)
• Werkschuur Natuurmonumenten, Barrier 15a, Bergeijk. 
• De Dodendraad. Informatie over de Dodendraad die in de Eerste Wereldoorlog Nederland en België scheidde. Ook met een suggestie voor een mooie wandeling in dit gebied langs het monument van de Dodendraad.

Handige website en (wandel)gidsen

• Op de website van Natuurgrenspark De Groote Heide vind je nog veel meer routes in dit gebied.

Wandelgids

• Kaartje Tweelandenpad, verkrijgbaar (kan online) bij Natuurpunt/bezoekerscentrum Hageven.
• Grenslandpad (LAW-11), uitgave Wandelnet. Beschrijft het witrood gemarkeerde langeafstandwandelpad van Sluis naar Thorn (Zeeland, Noord-Brabant, Limburg).

Streekgids

• Reisgids Kempen en Maasland, uitg. Crossbill Guides. Deze gids is de eerste in een serie, speciaal over natuurgebieden in de Lage Landen en behandelt flora en fauna, landschap en geologie van het desbetreffende gebied. Met routes waarlangs de bezoeker deze rijkdom zelf kan ontdekken.

Globale beschrijving van de route

Dag 1
Op basis van Falk-kaarten 02 en 04 hebben wij de volgende knooppunten gevolgd.
Start: B&B De Punder – 49 -76 -40 – 56 – 57 -89 – 81 – 87 (Gastel) – 82 – 19 – 10 (Monument D’n Droad) 88 – 80 – 70 (Achelse Kluis) – 71 – 76 – 49 – B&B De Punder

Dag 2
Op basis van (gratis) kaartje Grenzeloze natuur.
Start: Werkschuur Natuurmonumenten – Blauwe route/ Tweelandenpad – Bezoekerscentrum Hageven –Blauwe route/ Tweelandenpad – Werkschuur Natuurmonumenten. Je kunt deze wandeling overigens ook beginnen bij bezoekerscentrum Hageven in België. Er is parkeergelegenheid en je kunt dan exact dezelfde wandeling maken, met uiteraard een ander begin- en eindpunt. Voordeel van Hageven is dat er tijdens openingstijden ook voorlichting gegeven kan worden.