Kirgizië - tussen Peak Poetin en Peak Lenin

Witte pieken

In Kirgizië zijn de oude machthebbers hoger dan de nieuwe. Peak Vladimir Poetin is 4.446 meter, Peak Lenin zo’n 3.000 meter hoger (7.134 meter). Ze bevinden zich in goed gezelschap. Kirgizië grossiert in hoge toppen. Iedereen die uit het vliegtuig stapt kijkt dus omhoog. Ik ook. Tevergeefs. Bishkek ligt onder een regenwolk. Pas als ik door de stad loop, trekt heel even de grijssluier weg en zie ik in de verre verte iets wits blinkeren. Verder moet ik het doen met de stad zelf. Maar dat is geen opgave. Bishkek heeft wel wat. De hoofdstad van Kirgizië is de groenste van allemaal, zeggen de Kirgiezen. Er zijn inderdaad veel bloemperken, struiken en bomen, en er is een park, waar jonge, hip geklede Kirgiezen flaneren. Bijna niemand draagt een hoofddoek, ook de ouderen niet. Maar opvallender dan het groen is het grijs van het beton. De stad staat vol gigantische Sovjetgebouwen, -pleinen en -monumenten, ook al is Kirgizië sinds 1991 officieel onafhankelijk en de Sovjet Unie allang opgeheven. Niemand neemt er aanstoot aan. Alsof de Sovjettijd een overgebleven decor is uit een film die allang is gedraaid. De stad oogt niet ongezellig. Overal zijn er kiosken, straathandeltjes en markten tussen de Sovjetresten.

Theetip!  

Theedrinken in Chaikhana Jalal-Abad (Togolok Moldo 30) is theedrinken op zijn oer-Kirgizisch. Een geweldig, typisch Centraal-Aziatisch theehuis waar je op ligbanken je thee en hapjes nuttigt. Als ik binnenkom moet ik meteen aanschuiven bij twee dames. Ze vragen of ik thee wil en willen alle hapjes met me delen.

Edelweiss

Ben je in de Alpen een ware spekkoper als je één keer edelweiss ziet, in Kirgizië struikel je erover! Overal bloeit het onooglijke grijsfluwelen bloemetje. In augustus zijn ze al een tikje uitgebloeid maar nog goed herkenbaar.

De omgeving wordt intussen mooier en mooier. Als de happy veulens van de paardenfokkers huppelen we over de jailoos, de bergweiden, en tippelen we over de fantastische eindeloosheid van de mosgroene heuvels. Voor zover je kunt kijken ronde toppen en plooien. Als in een droom. ‘Mooi hè, dat veel van het niets’, zucht iemand en dat is precies hoe het is. Na een nachtje op een ‘vijfsterrencamping’ (in het wild, aan een rivier, veel ruimte per tent, vlak, nul verkeerslawaai), wordt het rotsiger. Steeds hoger, steeds verder kun je kijken. Op een topje valt iedereen neer. Als de hartritmes weer normaal zijn komen de verhalen. ‘Emoties gierden door mijn lijf, mijn hart maakte overuren’, hoor ik. En: ‘Ik was bang dat ik het niet haalde, ik was zó moe!’. Maar wat iedereen ook beseft: het is vooral de hoogte die moe maakt.

Dan ineens is er uitzicht op een groot, groenblauw meer. Song Kul, het ontoegankelijke meer op 3.016m, met gigantische zomerweiden eromheen. De Kirgiezen zetten hier in de zomer hun yurts op en laten er hun paarden en schapen grazen. Er staan er veel. Net geen vinexwijk. We slapen zelf ook in een yurt. Bekleed met vilt, en voorzien van een houtkachel. Héérlijk warm. Volgens de eigenaren (slimme boeren die bijverdienen in het ecotoerisme) zie je vaak de besneeuwde pieken oprijzen achter het meer. Vandaag even niet. Maar zelfs zonder achtergronddecor is het ook al wonderschoon. In plaats van sneeuwpieken komen er steeds meer wolken. Waanzinnige wolken, in oranje, diepzwart en bruin. Een paar groepsleden gaan voor het eten zwemmen in het meer. Een paar fietsen een rondje, weer anderen doen een tochtje te paard. Het is een en al geluk - en dan moet de lange trekking nog beginnen.

Wandelende Nederlander

Bij het meer Issyk Kul passeren we een jongen die een karretje trekt. Duidelijk al langer onderweg. Dat móet een Nederlander zijn, denk ik, en schiet op hem af. Hallo! Zonder blikken of blozen zegt hij Hallo terug. Alsof we elkaar al jaren kennen en bij de Appie Hein om de hoek staan. Hij blijkt Bart-Jan van Rossum te heten en de hele Zijderoute te wandelen. Kirgizië vindt hij op Georgië na het mooiste land!

Hoger, hoger

Achter de heuvels aan de overkant van het meer is het anders. Steek je de heuvels over via de Moldo Pas (3.346m), dan kom in de Vallei van Naryn. Droger dan alles hiervoor. Gelige, rode, en beige tinten nemen het over van het groen. In de vallei bloeit koolzaad. Een familie is er aan het werk. Hun ezel wacht onder een boom. Behalve de familie en twee fietsers (!) is er niemand in de vallei.

We slapen weer in een yurt, vlakbij het Issyk Kul meer, het één na grootste bergmeer ter wereld dat tegenwoordig een geliefd vakantieoord is, vooral voor rijke Kazachstanen en Russen. Letterlijk betekent Issyk Kul het Warme Meer - wat een tikje overdreven is. Het heet zo omdat het nooit bevriest. Er doen allerlei verhalen de ronde over het meer. Zo zou het zijn ontstaan uit liefdesverdriet. Twee mannen, Ulan en Santash, vochten om hetzelfde meisje. Zij kon niet kiezen, waarop besloten werd dat de sterkste haar zou krijgen. Er werd een veldslag georganiseerd, waarin tot ontzetting van iedereen de beide helden omkwamen. De soldaten van de twee legers huilden zo hard dat een meer zich vulde met hun tranen.

Vanaf Issyk Kul gaat het weer omhoog. Het Teskey Ola-too gebergte in, het domein van de wolf. Hier begint de grote trekking. Hoger dan alles tot nu toe, met weer andere kleuren. Grijs, oud-roze, rood, en zwart. Ze komen nu echt dichterbij, zegt Sergey junior, de meereizend organisator. Ik denk dat hij het over de wolven heeft, ook al zie je die maar zelden in de zomer. Maar hij bedoelt de sneeuwtoppen. Goed! Het begint een beetje een obsessie te worden, die snowpeaks. Maar hoe dichterbij we komen hoe verderweg ze raken. Om de toppen hangen wolken en die wolken worden dikker. Terwijl ik al fantaseerde over het zien van de hoogste top van Kirgizië, de 7.439m hoge Pik Pobedy, Overwinningspiek, Tuomur Feng of Ğeňiš Čokusu... Maar nou ja. We zijn op bijna 4.000 meter en in dit land van de gletsjers (Kirgizië heeft er 600) is het fantastisch. Dat vinden de twee Oostenrijkers fietsers die net de pas bereiken ook. Uitgeput van de hoogte maar voldaan highfiven ze. “Wat een land!”, zegt de ene. “Bijna onecht, zo mooi”, de ander. Nog een klein stukje hoger komen we. Gek genoeg bloeit er een veld vol margrieten. Hier en daar ligt er zelfs sneeuw. De besneeuwde hoogste toppen zelf zullen uit beeld blijven. Jammer. Maar ik zie ook een voordeel. Er zit maar één ding op. Ik moet terug!

Afhankelijk

Tot 1991 was Kirgizië een Sovjetrepubliek. Na de onafhankelijkheid verdwenen de Russen nooit helemaal uit beeld. Tegenwoordig hebben ze de touwtjes weer stevig in handen. Geen onderneming of hij wordt geleid door een Rus, op de goudmijn na, die in handen is van de Canadezen. Poetin zelf kneedde de nieuwe president, en bracht een half miljard euro mee. Dan wil je wel luisteren. Het Russisch leger bewaakt nu de grens met China. De Kirgiezen nemen genoegen met de mindere baantjes, leven van hun straathandeltjes, galopperen de bergen in, fokken een paard, vleien zich in het gras en lachen er maar om.

Fietsen in Kirgizië

De Moldo Ashuu, de Moldo Pas, is niet eens de hoogste. Maar de beloning als je vanaf het meer Song Kul 340 meter hebt geklommen, het bordje ‘HOTEL’ hebt weten te negeren, en bovenop staat is immens. Samen met eerste twee fietsers die ik onderweg tegenkom, de vrienden Stefan en Gerald uit Australië en Oostenrijk, geniet ik van het uitzicht. We ademen de knisperend frisse lucht in, vullen de zuurstofschuld aan (fietsen op ruim 3.000m!), maken een foto van de mannen bij het bord van de pas en gaan zitten op een steen. Achter ons ligt Song Kul. Voor ons de Vallei van Naryn.

Even is het stil. Dan praten we over die opmerkelijke landschappen van Kirgizië. Overal die minstens drie lagen natuur (mits een beetje heldere lucht), de begane grond, de bergen daarboven, en weer daar boven de sneeuwpieken. En over dat het goddank nog zo schoon is, behalve aan dat ene grote meer, Issyk Kul. Maar ja, daar zitten dan ook alle toeristen. ‘En laten ze vooral daar blijven’, zegt Stefan met een lachje. Het contrast met boven kán bijna niet groter. Fiets je langs het meer tussen de reclameborden, Sovjetrestanten en rommel, op wat slingerende wodkaflessen na is het in de bergen puur natuur. Het ene na het andere bijzondere landschap. De afwisseling is ongelooflijk. ‘Het mooie van fietsen door Kirgizië is dat je dat de afwisseling aan den lijve ondervindt’, vindt Stefan. ‘Hoewel dat ondervinden soms ver gaat’, zegt Gerald. ’We hebben de afgelopen dagen eigenlijk een té moeilijke route genomen. Een weg naar een pas die compleet onbegaanbaar was. Een hele dag duwen!’ Gelukkig gaat het nu naar beneden. De weg zien we al slingeren. De ene haarspeldbocht na de andere. Onverhard.

Ambitieus

De pas is niet de hoogste, en al helemaal niet de steilste. Ergere klimmetjes zullen nog komen - zoals de Tosor Ashuu, de Tosor Pas op ruim 3.800m. hoogte. Dat roept een vraag op. Fietsen in een land waar 90% van het grondgebied hooggebergte is en de topjes tot boven de 7.000 meter reiken, is dat niet wat heel erg ambitieus? Ik fiets niet zoals Stefan en Gerald het hele land door (dit is een eufemisme) maar kan gerust zeggen: ambitieus is het zeker! Afgezien van de door de Chinezen geasfalteerde M41 (de oude Zijderoute, ook wel bekend als Pamir Highway) zijn veel wegen onverhard en bedekt met stenen, sommige voetbalgroot. Soms fiets je heuvel op over zand, bagger, grassporen, en grove of minder grove steenslagwegen. Gaat het regenen dan zijn sommige paden onbegaanbaar, wordt het duwen. Het weer is sowieso een verzwarende factor. Omdat het van snikheet tot vrieskoud kan variëren (ook in de zomer), moet je veel meenemen. Als ik half augustus aankom bij het Song Kul meer heeft het er een paar weken geleden nog gesneeuwd. ‘En deze week hadden we nog hagel’, zegt de dochter van de eigenares die een beetje Engels spreekt.

Maar over die ambitie. Waar blijf je als je geen ambitie meer hebt? Dan kom je nergens. Dit is dus geen pleidooi de moeilijkste passages dan maar over te slaan. Integendeel. Juist in de bergen heb je de mooiste uitzichten (een waarheid als een koe, maar waar). Juist in de bergen vind je de oorverdovende stilte. Juist in de bergen zijn er elke dag andere kleuren. Juist in de bergen kom je de echte Kirgiezen tegen. De herders, de paardenfokkers en de mensen die je verwennen met een bakkie paardenmerriemelk. Wie wil dat nou missen?

Reiskader

Het land: Kirgizië stond honderd jaar geleden op de kaart van Centraal Azië afgebeeld als een grote, witte vlek. Dat is nu wel anders. Het land ontwikkelt zich in rap tempo tot een geliefde plek voor buitensporters. Betekent dat dat je moet opschieten? Dat ook weer niet. Over de hoofden loop je nog lang niet. Alleen in dorpen als Kochkor kom je andere trekkers tegen. Kochkor is een plek waar veel trekkings starten.
Gemaakte tochten: Een deel van de SNP wandelreis en een (klein) deel van de SNP fietsreis. De wandelreis met de groep, de fietsdagen alleen.
Zwaarte: Je kunt het zo zwaar maken als je zelf wilt. Extreem zwaar is goed mogelijk in Kirgizië, maar hoeft niet. Door de hoogte voelt het vaak zwaarder dan je zou verwachten.
Moeilijkheidsgraad: Pittig. Er zijn geen uitgestippelde routes met keurige bordjes. Zelf navigeren!
Beste tijd: Hoogzomer. Anders vries je weg.
Ernaartoe: Vliegen naar Bishkek via Istanbul of Moskou. Wij vlogen via Istanbul. 8:40 uur vliegen, 3 uur wachten.
Overnachten: wild kamperen, soms in een yurt. In plaatsen als Kochkor en Karakol zijn er enkele B&B´s en hotels. In Bishkek natuurlijk ook.
Georganiseerd:
Kirgizië is een ongekend land met ongekende mogelijkheden. Maar het is soms even zoeken. Wil je gaan hiken in de bergen dan vergt dat voorbereiding. Routebordjes of rood-witte strepen zoek je in Kirgizië vergeefs. Het kan zonder begeleiding, velen gingen je voor. Maar een gids en paarden voor het vervoer van de spullen maakt het wel een stuk makkelijker. SNP organiseert in Kirgizië zowel een fietsreis als een wandelreis. Beide zijn groepsreizen.