Fietsroutes over oude spoorwegen
De bekendste is misschien wel de Vennbahn, maar er zijn er véél meer: fietsroutes over voormalige spoorlijnen. Waarop je nooit steil omhoog of omlaag fietst. En vaak prettig ver van het overige verkeer, tunnels, viaducten en oude stations aan elkaar rijgend. Een klein Bahnhof of estación, waar al jaren geen trein meer stopt, maar waarin nu soms wel een knus café of B&B huist. Een tiental van de mooiste fietsroutes over oude spoorlijnen zetten we hier op een rijtje.
Wat hebben auto’s, vrachtwagens, pijpleidingen en transportkabels gemeen? Ze hebben spoorlijnen doen verdwijnen. Ach, aanvankelijk lagen ze er nog wel, maar waren de treinen al uitgerangeerd. Waar eens wagons hadden gerold, vol met kolen of olijfolie, verdwenen de rails onder oprukkend groen of richting smeltoven. Het werd het stil op de trajecten, heel stil. Totdat eind vorige eeuw iemand bedacht dat je zo’n ex-spoorlijn vrij gemakkelijk om kon toveren in een route voor motorloos verkeer, een groene weg. Wat daarna ook gebeurde. In Spanje (vias verdes), in Frankrijk (voies vertes), Wallonië (RAVels) en ga zo maar door. Ex-spoorlijnen werden linten van asfalt of stroken gravel, tot aan gindse horizon. Maar asfalt of gravel: nergens gaat zo’n route steil omhoog of omlaag, wat dat betreft zijn deze groene wegen geschikt voor fietsers groot en klein, met én zonder kuitspieren. En nog een voordeel: het is vrijwel altijd duidelijk hoe zo’n route loopt, zodat je niet steeds naar een bordje of de juiste afslag hoeft te speuren, maar optimaal kunt genieten al wat er fluit en flonkert.
1. Grenzeloos fietsen: de Vennbahn
125 km, België – Duitsland - Luxemburg
Drie landen, één fietsroute, 125 kilometer lang: de Vennbahn, langs en over een spoorlijn waarover meer dan eeuw lang vooral kolen en ijzererts werd vervoerd. Tussen Aken in Duitsland en Troisvierges in Luxemburg. Het grootste deel van deze route kronkelt echter door wat nu de Belgische Oostkantons zijn. De Vennbahn is vrijwel geheel geasfalteerd en geschikt voor iedereen die pakweg 25 kilometer per dag kan fietsen. Via verlaten stationnetjes en oude spoorbruggen trap je vanaf de Dom van Aken door de Eifel, de Hoge Venen en de Ardennen, daarbij charmante plaatsjes schampend, zoals Monschau, St. Vith en Burg-Reuland. En naast kloosters en kastelen passeer je onderweg ook roestige locomotieven, knipogende koeien, gastvrije cafés en meer dan voldoende plekken voor de nacht.
- Tip 1: Vanaf het eindpunt Troisvierges is er een treinverbinding met Aken (waarbij je echter wel twee keer moet overstappen).
- Tip 2: Op de officiële website vind je zowel meer info als routebeschrijvingen van de Vennbahn in 6 mogelijke etappes. Downloadbaar, net als GPX-bestanden voor je navigatie.
- Tip 3: Kijk hier voor info over een reis over de route, waarbij je bagage wordt vervoerd en je overnacht in fietsvriendelijke hotels.
- Meer info over de Vennbahn Radweg
2. Van Vlaanderen naar Wallonië: RAVel Lijn 142
45 km (of meer), België
Dat er steeds meer fiets- & wandelroutes over ex-spoorlijnen komen, is natuurlijk een goede zaak, waarbij het wel jammer is dat deze routes zelden op elkaar aansluiten. In Wallonië is dit opgelost door ze te combineren met routes over jaagpaden langs kanalen en rivieren, waardoor dit deel van België nu is gezegend met ruim 1400 kilometer aan bewegwijzerd fietspad: het RAVel-netwerk. Met routes door natuurparken, tussen heuvels en bergen, en door historische steden en stadjes als Namen en Dinant. De RAVel-route die deze twee ‘Parels van de Maas’ verbindt, valt hier samen met de Maasroute alias EuroVelo 19. Minder bekend is dat je Namen ook vanuit de Vlaamse stad Tienen gemakkelijk kunt bereiken, en wel door Lijn 142 te volgen, een traject van 45 kilometer, vrijwel vlak, over het oude bietenspoor tussen deze twee steden. Je trapt dan door en over oude viaducten, tussen de vlasakkers en ontelbare fruitbomen van Haspengouw en langs Hoegaarden, Geldenaken en Éghezée, plaatsen met zowel fijne cafés als warme bakkers, goed voor pint, stoofpot en rijstevlaai.
- Tip 1: Begin al eerder, in het pronkstadje Diest, en trap dan via een stukje IJzerenweg (ook weer een oude spoorlijn) naar Tienen.
- Tip 2: Stop later: in Dinant, of nóg verder, in het vestingstadje Mariembourg, door RAVel 2 tot het eindpunt te volgen. De laatste 26 kilometer (vanaf Hermeton-sur-Meuse) gaan dan ook weer over een oude spoorlijn.
3. De Groene Wegen van Normandië
50, 75 en 67 km, Frankrijk
Frankrijk timmert aan de weg qua fietsroutes, met als doel een nationaal netwerk van circa 26.500 kilometer. Waarvan al 10.000 kilometer is gerealiseerd, zowel op voies vertes (groene wegen), enkel voor fietsers en wandelaars, als véloroutes, waarbij je ook af en over een autoluwe weg trapt. Een voie verte volgt vrijwel altijd een jaagpad of een oude spoorlijn. Alleen al in Normandië, toch een heuvelrijke regio, vinden we drie gemakkelijk te befietsen routes over een ex-spoorlijn met een lengte van 50 kilometer of meer. Waarop je fietst tussen knalrode klaprozen en wuivend koren, en langs de nu stille seinwachtershuizen en stationnetjes van hoogbejaarde dorpen. Zoals…
- Tip 1: het laatste Franse stuk (50 km) van de fietsroute tussen Parijs en Londen: vanuit Forges-les-Eaux, een bronnenplaatsje, waar ooit koningen en kardinalen kwamen kuren, naar de historische havenstad Dieppe, waar de boot naar Engeland vertrekt en langs de kliffenkust ook nog EuroVelo 4 kronkelt.
- Tip 2: de Véloroute du Lin (75 km), golvend tussen de kustplaats Fécamp, een ville d’art et d’histoire (stad van kunst & historie) en dito Dieppe.
- Tip 3: de Voie Verte de Condé-sur-Huisne à Alençon (67 km), die deel uitmaakt van de Véloscénie, de fietsroute van Parijs naar Mont St. Michel (dat ook weer aan de EuroVelo 4 ligt).
- Een interactieve kaart van alle voies vertes in Frankrijk vind je hier.
4. Bourgondië: fietsgenot voor fijnproevers
70 km, Frankrijk
Tussen Chalon-sur-Saône en Mâcon, twee historische steden in het zuiden van Bourgondië, slingert de Voie Verte du Bourgogne du Sud, die het lokale VVV omschrift als ‘De oudste Groene Weg van Frankrijk, voor iedereen toegankelijk en met prachtige bezienswaardigheden.’ En ja, deze 70 kilometer lange route is verre van lelijk. Waar ooit een trein boemelde, trap je nu tussen akkers en wijngaarden, omzoomd door platanen, kamille en fluitenkruid. En langs schilderachtige dorpen en stadjes, zoals Saint-Gengoux-le-National, een Cité de Caractère Bourgogne-Franche-Comté, en dus typisch voor de regio. Behalve fietsvriendelijke hotels en kastelen uit vele eeuwen, passeer je ook de roemrijke Abdij van Cluny met het gelijknamige kloosterdorp. Plus: de Tunnel du Bois Clair, een maar liefst 1,6 kilometer lange tunnel.
- Tip 1: Maak er een 4-daagse rondrit (140 km) van: door langs de Saône, via een zogenaamde Voie Bleue, vanuit Mâcon weer terug naar Chalon te fietsen.
- Tip 2: Wat deze route écht Bourgondisch maakt, is naturellement het eten (& drinken) onderweg. Van de Pizza Coppa bij Café de la Gare in Buxy tot de Chèvre frais du Mâconnais bij Ma-Table-en-Ville, een bistro in hartje Mâcon.
5. Hochgeschätzt: de Vulkan-Radweg
94 km, Duitsland
Fietsroutes over oud-spoorlijnen, in Duitsland hebben ze daar een apart woord voor: Bahntrassenradwege. Onze oosterburen hebben er dan ook – schrik niet − meer dan 700. Plus: Bahntrassenradeln.de, de website van Dr. Achim Bartoscheck, waarop al deze routes gründlich staan vermeld, inclusief kaart, beschrijvingen, foto’s enzovoort. Dokter Bartoscheck beoordeelt ze ook, en maar liefst 40 Bahntrassenradwege krijgen van hem de hoogste waardering: 4 fietsjes. Waarbij de dokter heeft gekeken naar zowel de aantrekkelijkheid van de omgeving als nog aanwezige spoorlijn-elementen zoals seinborden en spoorwachtershuisjes.
De langste ‘4-fietsjes-route’ is de Vulkan-Radweg. Die volgt het tracé van de voormalige Oberwaldbahn: 94 kilometer, hooguit 2,5% stijgend, van Altenstadt naar Schlitz. Wat betekent dat je in de vulkaanregio Vogelsberg, ten noordoosten van Frankfurt, door bos en weide trapt. Over glad asfalt van vergezicht naar vergezicht, via kastelen, vakwerkstadjes en tal van oude stationnetjes. Waarin nu soms een restaurantje zit, zoals Zentralstation in Frischborn en Rosenbahnhof in Rixfeld. Behalve een website heeft de Vulkan-Radweg ook een bus, de Vulkan-Express, die van mei t/m oktober fietsers & fietsen kan afzetten of oppikken.
- Tip 1: Dichter bij ons land (vlak over de grens bij Groningen) ligt de Ostfrieslandwanderweg. Een 69 kilometer lang pad over de ex-spoorlijn tussen Leer en Bensersiel aan de Waddenzee. Een mooie, vlakke route, waarvan grote delen echter onverhard zijn en dus minder geschikt voor ‘Rennräder und Räder mit viel Gepäck’.
- Tip 2: Op Bahntrassenradeln.de vind je ook info over spoorlijn-fietsroutes in andere landen, van Nederland tot Australië.
6. Het hart van de Alpe-Adria Radweg
64 km, Noordoost-Italië
Veel geprezen én bekroond: de Alpe-Adria-Radweg. Een 410 kilometer lange fietsroute van Salzburg in Oostenrijk naar het Italiaanse Grado aan de Adriatische Zee, over zowel autoluw asfalt als voormalige spoorlijnen. Op enkele groene borden langs de weg zie je hele route, opgedeeld in 8 dag-etappes. De langste en mooiste hiervan is de 64 kilometer lange rit over de ex-spoorlijn tussen Travisio en Venzone. Met links en rechts de Alpen rol je hier, in het uiterst noordoostelijke hoekje van Italië, over een glad asfalt. Door grotachtige tunnels, over roestige bruggen en langs oudbakken stationnetjes, soms verkrot en dichtgetimmerd, maar in andere huist een tof café-restaurant of Bed & Breakfast. Zoals in Chiusaforte en in Uguvizza, waar we cappuccino met een knuffel krijgen van stationschef Lucia. En tevens stuit je op donderende watervallen, bergdorpen als Malborghetto en Pontebba, het spookgehucht Portis en het stadje Venzone, stokoud, ommuurd en ruikend naar lavendel
7. De Groene Weg van de Zwarte Ogen
160 km, Spanje
Maar liefst 2.500 kilometer aan oud-spoorwegtrajecten is in Spanje omgevormd tot Vias Verdes. Wandel- & fietspaden, voorzien van een laagje asfalt dan wel aangestampt gravel (waarover je probleemloos fietst, zolang je niet kiest voor de combinatie van zware bepakking met dunne racebandjes). Op de Via Verde de Ojos Negros (Groene Weg van de Zwarte Ogen), met 160 kilometer de langste van het land, tref je beide soorten wegdek aan. Dit voormalige mijnspoor – de ‘zwarte ogen’ zijn mijngaten − begint in het binnenland, bij het plaatsje Santa Eulalia del Campo, iets boven Teruel, een sfeervolle stad, rijk aan Mudéjar-architectuur (werelderfgoed). En de finish ligt bij Sagunto, aan de Costa Blanca. Net ten noorden van Valencia, zoals bekend een heerlijke stad, voor het oog en de maag, met prima fietsverhuurders. Je kunt dus met een (huur)fiets per bus van Valencia naar Teruel en daarna trappend terug. En dan verandert de wereld: van het binnenland − kaal, droog én fraai − fiets je via bergkloven naar de groene vallei van de río Palancia. Waarbij je niet alleen 15 tunnels, 13 viaducten en 3 bruggen achter je laat, maar ook amandel-, olijf- & sinasappelbomen, prehistorische resten, schaduwrijke kroegen en kathedralen, en B&B’s in pueblos groot en klein. Zoals Barracas, La Puebla de Valverde, Jerica en Segorbe.
- Tip 1: Mijd de hete zomer en de (rond Teruel) koude winter, maar ga in voor- of najaar.
- Tip 2: Fonda del Tozal, het oudste hostal van Teruel, in een gastvrij doolhofhuis, vonden wij een prima startplek.
8. De Groene Weg van de Olie
128 km, Zuid Spanje
Dwars door het noorden van Andalusië, in de provincies Jaén en Córdoba, boemelde vanaf 1893 een trein. Met mensen en dieren, maar toch vooral olijfolie. Tot 1985, toen ook deze lijn niet langer rendabel was. En nu ligt hier de 128 kilometer lange Vía Verde del Aceite (Groene Weg van de Olie), met een wegdek van zowel asfalt als stofstuivend gravel, slingerend tussen de steden Jaén en Puente Genil. En met nauwelijks reliëf, ijzeren viaducten uit de 19e eeuw en, links en rechts van de vía, ontelbaar veel olijfbomen. Is deze route daarom saai? ‘No!’ vinden wij. Want onderweg schamp je witte plaatsjes als Lucena, Zuheros en Luque; passeer je oude locomotieven, koele tunnels en zongebleekte stationnetjes (waarin nu soms gazpacho en paella wordt geserveerd); en spot je halfwilde geiten, middeleeuwse kastelen, het Parque Natural de la Sierra Subbética, cirkelende gieren, klepperende ooievaars, een druipsteengrot vol vleermuizen en mucho más.
- Tip 1: Mijd de snikhete zomer.
- Tip 2: In pakweg 4 uur reis je vanuit Malaga per bus − met een (huur)fiets − naar Jaén.
9. Over de Devon Coast tot Coast Trail
165 km, Engeland
Groot-Brittannië, waar de industriële revolutie begon en de stoomlocomotief is uitgevonden, is rijk aan oud-spoorwegen die fietsrijp zijn gemaakt. Ze maken deel uit van het National Cycle Network, dat inmiddels meer dan 25.000 kilometer telt. Kilometers over zowel autoluwe ‘gewone’ wegen als off road over jaagpaden en ex-spoorlijnen. Zoals de Devon Coast tot Coast Trail (165 km), tussen Ilfracombe aan de noordkust van het graafschap Devon en Plymouth aan de zuidkust. Goed voor 3 tot 5 dagen fietsplezier. Tenzij je (te) zwaar bepakt bent of op (te) dunne bandjes trapt, want van glad asfalt is hier geen sprake. Driekwart van route voert off road over oud-spoorlijnen. Maar terug naar dat fietsplezier: reken op een kliffenkust, oogstrelende plaatsjes als Bideford en Okehampton, breakfast met – desgewenst – bacon & bloedworst, en vergezichten over de stunning countryside. Plus: 19e-eeuwse tunnels & -viaducten, het ruig-romantische Dartmoor National Park, stiekem toch in totaal 2750 meter klimmen (maar nooit veel of steil) en de pubrijke havenstad Plymouth.
- Tip 1: Kijk hier voor meer info over het National Cycle Network.
- Tip 2: Voor wie overweegt vanaf Harwich of Hull naar Newcastle te fietsen, en daar op de boot naar huis te stappen, tippen we voor onderweg de Cinder Track. Waar van 1885 tot 1965 de spoorlijn tussen Scarborough en Whitby lag, ligt nu een gravelpad, 34 kilometer lang. Voor wandelaars en fietsers, door de North York Moors en met zeezicht.
10. In het spoor van zout, wijn & olie: de Parenzana
123 km, Italië, Slovenië & Kroatië
De allesbehalve lelijke stad Triëste, ooit de koffiehaven van het machtige Oostenrijk-Hongarije, ligt nog net in Italië, schurkend tegen Istrië, het grootste schiereiland in de Adriatische Zee, dat dan weer zowel Slovenië als Kroatië ligt. En tussen Triëste en het Kroatische havenstadje Poreč kronkelde ooit de Parenzana, een smalspoorlijn waarover vanaf 1902 treinen reden. Met wijn en olijfolie uit Buje en Motovun en zout uit Piran en Sečovlje. En met hout, kalk, kolen, kratten vol groenten en bankjes vol Joegoslaven. Tot 1935, waarna locomotieven en rails werden verkocht, en al wat nog over was verdween onder roest en onkruid.
Maar… vanaf 2006 is er druk geschoffeld. Bruggen en viaducten werden opgeknapt en de lange tunnels kregen licht, brandend op zonne-energie. En zie, vandaag is de Parenzana een puike fiets- & wandelroute. De ex-spoorlijn verbindt tal van afstapwaardige stadjes met elkaar, zoals Grožnjan en Livade, en voert je langs zoutpannen, bergkloven, Byzantijnse kerken en terrasjes waar naast de lokale wijn ook inktvisjes van de grill worden geserveerd.
- Tip 1: Veel meer info vind je op de vijftalige Parenzana-website
- Tip 2: In Italië (13 km) en Slovenië (32 km) is de Parenzana vrijwel geheel geasfalteerd, maar in Kroatië (78 km) niet. Wie hier fietst, kan dus maar beter banden hebben waarmee je niet snel lek rijdt.
11. Adembenemend: de Rallarvegen
80 km, Noorwegen
Oké, we geven het toe: de Rallarvegen hoort eigenlijk niet in dit overzicht thuis. Dit is namelijk geen route over een voormalige spoorlijn. Wat het dan wel is? In 1894 werd in Noorwegen besloten dat er een spoorlijn moest komen van Oslo aan de oostkust naar Bergen aan de westkust. Dwars over de Hardangervidda, woest berglandschap met bulderende rivieren, krakende gletsjers en klaterende watervallen. Om de aanleg mogelijk te maken, kwam er naast het geplande spoortracé eerst een puinweg voor de aanvoer van mankracht & materieel, vanuit Voss, Flåm en Geilo. De Rallarvegen, want: rallar = seizoenswerkers & vegen = weg. In 1909 was de spoorlijn klaar en sinds 1974 is de puinweg in gebruik als fietsroute.
Sterker nog, de Rallarvegen wordt beschouwd als een van Europa’s mooiste fietsroutes, voerend van Haugastøl (900 m) via Finse (1222 m) naar Flåm, dat aan de oever van de Aurlandsfjord ligt. Goed voor 80 oogstrelende kilometers met knalblauwe bergmeren, kleine stationnetjes, de gletsjer van de Hardangerjøkulen en de adembenemende afdaling bij Myrdal. Hoogste punt: 1341 meter boven de zeespiegel. Kortom: in tegenstelling tot de overige hier genoemde routes moet je op de Rallervegen wél behoorlijk klimmen en dalen. Langs de route staan enkele berghutten, maar wildkamperen kan ook. En vanuit eindpunt Flåm kun je de trein terug pakken of nog verder, met een veerboot.
- Tip 1: Een groot deel van het jaar is de route gesloten. Beste tijd: van half juli tot eind september.
- Tip 2: De Rallarvegen heeft, voor zover wij weten, geen eigen website. Veel info is echter te vinden op de site van Visit Norway.
Blijf op de hoogte
Ontvang iedere twee weken tips en inspiratie over de mooiste bestemmingen in je mailbox.
