Twee dagetappes van het Trekvogelpad (LAW-2)

Dit artikel is geactualiseerd in juni 2020. 

Sfeerreportage over het Trekvogelpad

Het langste natuurpad van Nederland doe je geen recht door er maar twee dagen over te lopen. Maar zijn ‘USP’ - variatie in landschappen - ging niet aan ons voorbij. We zwierven langs de vloedlijn, sjouwden door de duinen, waaiden uit in de polder en tuurden over veen.

‘Strand’ heet de bushalte waar we eruit moeten. Het is maar een klein stukje dat het Trekvogelpad meepikt, maar toch.. als de vogeltrek zich afspeelt parallel aan de kustlijn, kun je zee en strand niet overslaan. We wandelen, heel even, langs een vloedlijn vol schelpen. Schoenen uit, schoenen aan? Een groep schoolkinderen krijgt surfles, flipflops op het strand, Aloha-shorts om spillenbenen. Toch is dit niet Hawaii, maar gewoon Nederland.

Vanille en sesam

De eerste kilometers door de duinen is het pad een mooi paadje, soms van mollig mos of sprietig gras, soms van zand, maar steeds avontuurlijk. Het stijgt door dennen en dansende eiken, door elkaar geplant best mooi, ook al is de zee niet meer te zien en is de zoute zeelucht verwaaid. Er bloeit hei, er vliegen ijsblauwe libellen en verderop in het Noord-Hollands Duinreservaat ruikt het naar vanille en sesam. Het duinreservaat is een belangrijk vogelgebied, lezen we, waar je overwinterende wulpen kunt tegenkomen en als het voorjaar aanbreekt ook grasmussen en nachtegalen. We lopen verder, doen net of we de geamputeerde bomen niet zien. Lezen de gedichten langs het pad over de  zee, het strand en ‘teer helm, dat buigt voor ieder briesje’.

Kunst en kitsch

Egmond aan den Hoef had een kasteel. Tegenover de plek waar er ooit heeft gestaan, voordat het in 1573 werd verwoest, ligt Hoeve Overslot, een donkerbruin geteerde ‘schuur’ uit de zestiende eeuw met een kolossale collectie schelpen. ‘Goedgekeurd door Neerlands grootste schelpenexpert, wijlen Piet van Pel’, vertelt kunstenaar Hans die de schuur beheert en rondleidingen geeft. Behalve die schelpen - in doosjes, onder glasplaten, op planken en aan de wanden - bezit Overslot ook de langste pijlstaartinktvis van Nederland, mooie kunst en grappige kitsch en een borstbeeld van een Hitchcock (niet dé). De stenen van de schuur komen van een oude molen waar ooit het papier gemaakt is waarop de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring is gedrukt. Kortom, een must die hoeve. En het allerbijzonderste: als bij toverslag verandert er het landschap.

O-grut o-grut

We klimmen over een hekje en belanden midden in een uitgestrekt weiland. Groen tapijt, blauwe hemel en daartussenin het zwart-wit van een kudde gespierde kalveren die als rugbyers vol testosteron op ons af komen draven. Help! - dat is heel wat anders dan de ‘gasten’ die de gids had beloofd. Kieviten en tureluurs zouden we zien en de kamikazestunts van hunkerende grutto's tijdens de balts. ‘De solovlucht van het mannetje is om duizelig van te worden’, staat er in de gids. ‘Onder een continu klinkend o-grut o-grut, o-grut vliegt hij steil omhoog en tuimelt en kantelt dat het een lieve lust is. Dan laat hij zich als een steen vallen. Op het allerlaatste moment spreidt hij de vleugels en staart en remt af voor een imponerende landing. Met omhoog gehouden vleugels en gespreide staart kijkt hij het wijfje aan: Was’t goed, of niet?!’ Dát leek ons wel wat. De nieuwsgierige kalveren zijn omgekeerd. Wandelaars in afritsbroek, hoe saai is dat.
Twee kilometer lang volgen we een grasdijk, van Egmond aan de Hoef tot Heiloo. Het riet ruist, de lucht is fraai blauw boven een blikkerende sloot. Nog een paar kilometer en Alkmaar overwoekert het pad. De buitenkant is hoekig en van beton, maar het hart van de stad herbergt vierhonderd monumenten, zoals de oeroude Waag, waar de bitterballen goudbruin en perfect rond uit de pan rollen.

Haakse hoeken

Wie van rond en een beetje losjes houdt zit in het ‘Land van Leeghwater’ niet helemaal goed. Het ligt ten oosten van Alkmaar, en het pad ploegt er in haakse hoeken door de polder. Vierenvijftig molens waren er nodig om de Schermer droog te malen, geen orkaan die dit raster van kaarsrechte vaarten en wegen door elkaar schudt. We lopen in de wind, zien water, gras, riet en rijen dunne boompjes. En net als we denken: een beetje beschutting zou geen kwaad kunnen, doemt Driehuizen op. Mooi is het, een rijtje houten huisjes - net niet te zwaar voor de slappe polderbodem - langs kromme straatjes en sloten vol groen, een kerk en café De Vriendschap. Het café is gesloten, de koffie niet klaar, de wc op slot. Het wordt een plekje in het riet voor wie ontzéttend nodig moet.

Nóg iets

Dat riet is bijzonder riet. Werelderfgoed, horen we een paar kilometer verderop. Daar staat de eigenaar Leen Boerkool van B&B De Fryhof - een stolpboerderij zonder buren in een zee van groen - tevreden uit te kijken over de ‘oerpolder’ die zich voor zijn deur uitstrekt. De Eilandpolder is een echte, van veen. Heel anders dan de Beemster: ‘Dat is gewoon afgegraven klei’, zegt hij. Voor vogel-ondeskundigen zoals wij maakt het niet veel uit, een vogeltje op klei of een vogeltje op veen. Maar de vogeltjes zelf zijn kieskeurig. De rietzanger kiest voor De Eilandpolder, net als de lepelaar. En in het najaar strijken de goudplevieren er massaal neer. Maar er is nóg iets waarom Leen Marken heeft ingeruild voor de polder. ‘Geen verbodsborden’, zegt hij. ‘Die zijn niet nodig, het gaat hier zó relaxed. Waar kom je dát nog tegen?’

Nat en zacht

Voordat we doorlopen heeft Leen nog een tip: Bij De Kleine Haag, dat leuke terras aan het water, moet je even niet het Trekvogelpad volgen, maar het kerkenpad. Dat gaat langs Siberië en daar stikt het van de grutto’s.’ Dat doen we, want wie wil er niet een keer in Siberië wandelen. We lopen er over een pad van gras dat naadloos overgaat in de weilanden, maar grutto’s komen we er niet tegen. Laat staan een hoempende roerdomp of een vissende lepelaar. Dóór moeten we, naar het Wormer- en Jisperveld, want daar schijnen alle weidevogels zich thuis te voelen. De bodem is er zo nat en zacht dat vogels de wormen er als vermicelli-sliertjes uit de soepbodem kunnen pikken. Het gebied ligt voorbij dubbeldorp Graft-De Rijp en dan bij Spijkerboor met het pontje de vaart over.

Meer dijk

Bij het pontje aangekomen begint de zon bleek te worden en de lucht te betrekken. ‘Hé meissie, heppie geen kouwe arrumpies dan?’, vroeg een getatoeëerde scooter-man van achter zijn broodje bal, naast het patatkraampje. Nee. Wandelen over een dijk vol asfalt is behoorlijk inspannend. ‘Nou, aan de overkant ken je je lol op hoor, nog zeven kilometer dijk naar Wormer!’ Het lijf zuchtte diep. Brandende knieën, asfaltstijfheid tot in de botten. Missie Wormer breken we af. We spenderen de laatste euro aan een patatje en keren terug naar De Rijp.

Frank en Brigitte

Arm in arm met buurdorp Graft ligt De Rijp mooi te zijn langs een gracht. Het is het geboortedorp van Leeghwater, dé man van de droogmakerijen. We wandelen langs fraaie gevels van oeroude scheefgezakte pandjes. Heel vroeger werkten de bewoners in het veen. Later, met de haring- en walvisvaart volgde meer rijkdom. Er kwamen scheepswerven, touwslagers en traankokers. In museum In ‘t Houten Huis weten ze er alles van. We wandelen verder, langs het Frank de Boer Plein en het Kaandorp-steegje naar halte ‘t Wolleland. Het wachten op de bus duurt lang genoeg om spijt te krijgen. Hadden we geen frietje gegeten, een beetje doorgebeten op de dijk, liepen we nu langs het Wormer- en Jisperveld. Misschien niet fluitend, maar toch.

Informatie over het Trekvogelpad en onze etappes

Het Trekvogelpad in vogelvlucht

Wie dwars op de kustlijn een wandelroute uitzet, maakt maximaal kans op het spotten van trekvogels. Van west naar oost doorkruis je een reep strand, een strook duinen, polders, de glooiingen van de Utrechtse Heuvelrug, de vlaktes van de Veluwe, de IJssel met haar uiterwaarden en dan de lappendeken van de Achterhoek. Het Trekvogelpad is het langste natuurpad van Nederland: vierhonderd kilometer van Bergen aan Zee tot Enschede. Het pad doorkruist onder meer het Noord-Hollands Duinreservaat, de Beemster, de Schermer, de Eilandspolder en het Wormer- en Jisperveld. Reken op fraaie duinen, vlakke polders, veen- en vogelweidegebieden. De gids van het Trekvogelpad geeft uitgebreide en leuke informatie over welke vogels je wanneer en waar kunt aantreffen.

Twee dagen over het Trekvogelpad

Het tweedaagse traject dat Op Pad wandelde:
Dag 1: Bergen aan Zee - Alkmaar, 22,2 km 
Dag 2: Alkmaar - De Rijp, 20 km.

Dag 2 start vanaf Alkmaar met een 7 kilometer lang kaarsrecht traject over het asfalt. Heb je hier geen zin in neem dan vanaf Alkmaar bus 163 naar halte Akersloot (30 min). Neem daar het pontje over het Noord-Hollandskanaal. Aan de overzijde van het kanaal kun je direct de routemarkering oppakken. 

Markering en Wandelnet

Zeer goed bewegwijzerd in beide richtingen met de bekende witrood-markering van de LAW-paden (bordjes, verfstreepjes en stickers). De club die de paden ontwikkelt, markeert en onderhoudt is Wandelnet. Wijzigingen worden bijgehouden op hun site, dus handig is om die te checken voordat je op pad gaat. GPS-gebruikers kunnen er ook de track downloaden en/of de routekaart uitprinten. Je kunt wijzigingen of onduidelijkheden onderweg melden op Meldpunt Routes. 

Zwaarte/moeilijkheidsgraad

Vlakker land dan de polders van Noord-Holland kom je nauwelijks tegen. Kortom, voor wie geen moeite heeft met verharde paden is het eenvoudig wandelen over dit deel van het Trekvogelpad  
Verhard/onverhard: dag 1: 30/70; dag 2: 90/10.

Naar het startpunt toe

Vanuit Castricum of Alkmaar met bussen naar Bergen aan Zee, halte 'Strand'.

Pontjes

Klik hier voor vaartijden van het pontje bij Akersloot.
Klik hier voor informatie over het pontje bij Spijkerboor, tussen De Rijp en Wormer.

Overnachten langs het Trekvogelpad

Tips voor accommodatie langs de route: Vrienden op de Fiets, Nivon, Bed & Breakfast en wie graag kampeert kan eens kijken op de site van Natuurkampeerterreinen.

Beste seizoen

Voor- of najaar i.v.m. de vogeltrek. De gids van het Trekvogelpad geeft aan wanneer je welke vogels langs de route kunt verwachten.

Kaarten en gids

Van deze LAW bestaat een handige wandelgids met veel praktische info (vernieuwd in 2022). De hoofdroute is opgesplitst in dagtrajecten, beschreven in beide richtingen, per traject een gedetailleerd routekaartje, met daarop ingetekend bushaltes, overnachtingsplekken, bezienswaardigheden plus veel achtergrondinformatie. Met name vanwege de routekaartjes onmisbaar bij het lopen van de route. Neem ook altijd een overzichtskaart mee.

Enkele bezienswaardigheden onderweg

Egmond aan den Hoef is sfeervol dorp, met name de straatjes in de buurt van de ruïne van het voormalige Slot Egmond. Tegenover de plek waar het heeft gestaan voordat het in 1573 werd verwoest, ligt Hoeve Overslot, een donkerbruin geteerde ‘schuur’ uit de zestiende eeuw. Je kunt er uren snuffelen tussen de verzameling schelpen (!), boeken, schilderijtjes, maskers, gedichten, kunst en kitsch die beheerder Hans en companen bijeengebracht hebben.
Geopend als de deuren open staan. Op zomerzondagmiddagen extra leuk tijdens de jazz-jamsessies. Open april - december, za-zo 14 - 18 uur.

Museum In 't Houten Huis is bijna een must na twee dagen polder en veen. Het is gevestigd in een monumentaal pand, het voormalig wees- en armenhuis van het fraaie dorp De Rijp, dat zelf ook al een extra ommetje waard is. Het museum gaat over de geschiedenis van De Rijp en het Schermereiland, over de strijd tegen het water en de droogmakerijen. Waarom houten huizen? Hoe verliep de walvisvaart? Wat hebben we aan Leeghwater te danken. Het heeft een geweldig terras én een museumwinkel.

De dorpen Driehuizen en Graft-De Rijp, beide met horeca.

De route van dag tot dag

Dag 1: Bergen aan Zee - Alkmaar, 22,2 km
Vanaf Bergen aan Zee pikt de route eerst een stukje strand mee van 750 meter. Vervolgens voert de route langs Nivon-huis Het Zeehuis (het voormalige startpunt) het Noord-Hollands Duinreservaat (koop toegangskaartje bij automaat) waar je de eerste kilometers op en neer slingert over een fraai halfverhard pad door de duinen. Het Noord-Hollands Duinreservaat is een belangrijk vogelgebied, waar je overwinterende wulpen kunt tegenkomen en in het voorjaar ook grasmussen en nachtegalen. Je verlaat de duinen en loopt via de bebouwing (met kasteelslot) van Egmond aan den Hoef de polders in. Een prachtig graspad, exclusief voor wandelaars, voert 2 km lang door een oerhollands, open landschap van weilanden, slootjes en boerderijen. In het seizoen veel weidevogels als kieviten, tureluurs en grutto's. Na Heiloo en de hoekige buitenwijken van Alkmaar komt de route in het oude hart van de stad uit, waar minstens vierhonderd monumenten wachten op bezichtiging, waaronder de oeroude Waag.

Dag 2, Alkmaar - De Rijp, 20 km
Na 7 kaarsrechte kilometers (zie route-alternatief) komt de route bij het pontje over het Noord-Hollands kanaal. Aan de overzijde voert het Trekvogelpad in haakse hoeken door het ‘Land van Leeghwater’: polder zo ver het oog reikt. Verder water, gras, riet, rijen iele boompjes en af en toe een kerkspits, zoals die van Driehuizen, een rij fraaie houten huisjes in de kromming van een straat waaraan je ook café De Vriendschap vindt. Vervolgens doorkruis je de Eilandpolder, een veenpolder waar in het seizoen massaal rietzangers, lepelaars en goudplevieren neerstrijken. De Kleine Haag is een gezellig café met terras aan het water in Noordeinde. Hiervandaan zijn het nog ca 1,5 km naar het begin van dubbeldorp Graft-De Rijp. Even pauze bij het leuke museum (met terras) In 't houten Huis en dan 3 km asfalt naar het pontje bij Spijkerboor. Aan de overzijde volgen 7 km asfalt door de vogelrijke Polder Jipser- en Wormerveld naar eindpunt Wormer.